360 lat temu wydano pierwsz? gazet? na ziemiach polskich. Rocznica powstania „Merkuriusza Polskiego” to dobry pretekst do przyjrzenia si?, jak na przestrzeni lat ewoluowa?y techniki druku.
„Merkuriusz Polski dzieje wszystkiego ?wiata w sobie zamykaj?cy dla informacji pospolitej” – tak brzmi pe?ny tytu? najstarszej polskiej gazety. Jego pierwszy numer zszed? z prasy drukarskiej 3 stycznia 1661 roku. Korona Rzeczpospolitej Obojga Narodów nale?a?a wówczas do Jana Kazimierza, m?ody Isaac Newton mia? w?a?nie rozpocz?? studia, a w Gda?sku swoje obserwacje astronomiczne prowadzi? Jan Heweliusz.
By?o wi?c o czym pisa?! „Merkuriusz Polski” ukazywa? si? nieregularnie – raz albo dwa razy w tygodniu – przynosz?c wiadomo?ci z kraju i znanego wówczas ?wiata. Jego historia nie jest jednak d?uga – periodyk znikn?? z rynku zaledwie pó? roku po powstaniu. Powody to zapewne niski poziom alfabetyzacji spo?ecze?stwa oraz nastr?czaj?cy wielu trudno?ci skomplikowany proces druku.
Kilkaset lat tradycji ruchomych czcionek
- Kiedy z prasy drukarskiej schodzi? pierwszy numer „Merkuriusza Polskiego”, druk na ziemiach polskich cieszy? si? ju? niemal dwustuletni? tradycj? – zauwa?a Micha? M?ynarczyk, ekspert od profesjonalnego druku ma?ego formatu w Canon Polska. – Za pierwsz? wydrukowan? w Polsce publikacj? uznaje si? bowiem kalendarz ?cienny na rok 1474: „Almanach Cracoviense ad annum 1474”. Jednak?e, pomimo d?ugich tradycji, technika druku nie zmieni?a si? od czasów samego Johannesa Gutenberga. W pras? drukarsk? montowa?o si? zestaw ruchomych czcionek, które nale?a?o wcze?niej odpowiednio przygotowa? – opowiada.
Trudno dzi? powiedzie?, ile zajmowa?o wydrukowanie jednej strony „Merkuriusza Polskiego”,
ale z pewno?ci? nie by? to szybki i ?atwy proces. Czasoch?onne by?o nie zarówno samo stworzenie matrycy, jak i odpowiednie nasycenie jej atramentem, przygotowanie papieru, a wreszcie sam proces odciskania tekstu na pod?o?u. Prasa nie mog?a by? zbyt du?a, bo wi?ksze jej rozmiary wymaga?yby odpowiednio wi?kszej si?y niezb?dnej do odci?ni?cia czcionek na papierze. Drukowa?o si? wi?c mozolnie, strona po stronie.
Technika ruchomych czcionek i prasy drukarskiej by?a stosowana przez kilka stuleci. Dopiero na pocz?tku XIX wieku zacz??a si? rozwija? inna technika druku przemys?owego, zwana litografi? (pierwsz? pracowni? litograficzn? na terenie Polski za?o?ono w 1818 roku). Z kolei w 1867 roku Amerykanin Christopher Latham Sholes stworzy? pierwsz? funkcjonaln? maszyn? do pisania (zawdzi?czamy mu ponadto uk?ad liter QWERTY, stosowany do dzi? na klawiaturach naszych komputerów).
Dzi?ki wynalazkowi Sholesa, druk powoli zacz?? si? rozdziela? na techniki przemys?owe i „domowe”.
W 1876 roku powsta?a pierwsza napisana na maszynie powie?? (by?y to „Przygody Tomka Sawyera” autorstwa Marka Twaina). A do Polski maszyny do pisania trafi?y kilka lat pó?niej – na pocz?tku XX wieku. Twórc? pierwszej polskiej maszyny do pisania by? W?adys?aw Paciorkiewicz, pó?niejszy producent tego typu urz?dze?.
– Niezale?nie jednak od przeznaczenia i automatyzacji procesu druku, przez kilka stuleci techniki drukarskie polega?y z grubsza na tym samym: na odci?ni?ciu nasyconej tuszem matrycy – mówi Micha? M?ynarczyk.
I dodaje, ?e z tego typu narz?dziami nie po?egnali?my si? zreszt? do dzi?. Techniki druku offsetowego, cho? bezdyskusyjnie prostsze i szybsze, polegaj? przecie? na odci?ni?ciu przygotowanej wcze?niej matrycy.
Rewolucja XXI wieku
Prawdziw? rewolucj? technologiczn? przyniós? dopiero rozwój druku cyfrowego. Odej?cie od matryc sprzyja kreatywno?ci konsumentów: dzi?ki wykorzystaniu maszyn cyfrowych mo?liwe jest drukowanie personalizowanych magazynów, ksi??ek i dokumentów (ze zmian? pewnych fragmentów w kolejnych egzemplarzach), a wydrukowanie dowolnego projektu cho?by w jednym egzemplarzu jest ju? op?acalne. Co wi?cej, jak przekonuje ekspert Canon Polska, osi?gi wykorzystywanych dzi? maszyn s? nieporównywalne ze stanem sprzed cho?by dekady: – Najszybsza na ?wiecie maszyna drukuj?ca na papierze ci?tym pozwala tworzy? a? 328 obrazów A4 na minut? i jest to urz?dzenie varioPRINT 6000 TITAN firmy Canon – informuje Micha? M?ynarczyk.
W ci?gu ostatnich dwudziestu lat maszyny drukarskie sta?y si? nie tylko szybsze i wydajniejsze, ale te? bardziej wszechstronne. Technologie drukarskie nie znaj? dzi? granic – pokazuje to chocia?by rosn?ca rola druku w aran?acji wn?trz. W polskich drukarniach tworzy si? dzi? projekty na szkle, drewnie czy tapetach.
– 360-lecie wydruku pierwszej polskiej gazety to wa?na rocznica, o której powinni?my pami?ta?.Warto jednak zwróci? uwag?, ?e cho? od pocz?tków druku przemys?owego w Polsce mija ju? 360 lat, to historia rozwoju technologii drukarskich tworzy si? w?a?nie teraz, na naszych oczach – podsumowuje ekspert.
