Blockchain ma potencja? wp?ywu na organizacje spo?eczne. Ale czy nowa technologia mog?aby si? dobrze sprawdzi? w administracji publicznej? Czy dzi?ki niej rz?dy mog? zyskiwa? zaufanie ze strony obywateli, a ci ostatni czu? si? lepiej reprezentowani w urz?dach?

Je?li blockchain stanie si? technologi? uniwersaln?, b?dziemy mogli ?atwiej rozlicza? podatki, szybciej i bezpieczniej kupowa? domy, kontrolowa? decyzje urz?dników czy przechowywa? albo udost?pnia? nasze dane w rejestrach publicznych. Z kolei w?adze administracyjne, a nawet rz?dy pa?stw zyskaj? narz?dzie do lepszego zarz?dzania nie tylko gospodark?, ale i dobrami publicznymi. Sektor publiczny zobowi?zany do efektywnego wykorzystywania funduszy, móg?by generowa? spore oszcz?dno?ci, bo blockchain z zasady eliminuje zb?dnych (generuj?cych koszty) po?redników z procesu transakcyjnego. Korzy?ci jakie rysuj? si? na horyzoncie, dotycz? wi?c zarówno przeci?tnego obywatela, jak i ca?ych spo?ecze?stw. Co szczególnie wa?ne w kontek?cie administracji publicznej, blockchain jest technologi? wysokiego zaufania. Dwie strony, które nigdy si? nie widzia?y, nie znaj? si? czy wr?cz sobie nie ufaj?, mog? wi?za? si? ze sob? umow?, bo mog? mie? pewno??, ?e oszustwo jest niemo?liwe.

Jeste?my ofiarami dokumentów

Czego oczekuje obywatel w kontakcie z przedstawicielami administracji publicznej? Odpowied? nie jest skomplikowana. Licz? si? dla niego jasne przepisy, przyjazna i kompetentna obs?uga urz?dników, uproszczone procedury natury biurokratycznej, ?wiadomo??, ?e jego dane osobowe s? przetwarzane bez nadu?y?, niski koszt obs?ugi transakcji. Czy to otrzymuje? Pytanie jest niestety retoryczne. Rozbudowany obieg dokumentów, konieczne podawanie danych osobowych przy za?atwianiu najprostszej sprawy, nieustannie zmieniaj?ce si? przepisy – to jest ci?gle obowi?zuj?ca rzeczywisto??. Po drugiej stronie okienka mamy urz?dnika, który mas? swojej profesjonalnej uwagi po?wi?ca na procedury kontroli dokumentów i zarz?dzanie nimi. Warto tu doda? – dokumentów w ró?nej postaci, trudnych do scalenia, wymagaj?cych rozbudowanych procedur ochronnych i administracyjnych. Co wi?cej taki urz?dnik równie? boryka si? z cz?sto zmieniaj?cymi si? przepisami czy ich interpretacjami. To tworzy skomplikowane ?rodowisko z ograniczonym kredytem zaufania dla ka?dej ze stron procesu. A wszystko mog?oby wygl?da? zupe?nie inaczej.

Chaotyczny system da si? zmieni??

Zarz?dzanie takimi danymi jak daty urodzenia i ?mierci, informacje o stanie cywilnym, ewidencja biznesu, podatki, ubezpieczenia wszystko wymaga funkcjonowania olbrzymich silosów informacyjnych o kosmicznej wielko?ci. I przede wszystkim kodyfikacji regu? dotycz?cych obiegu informacji. Co istotne, regu? podlegaj?cych nieustannej zmianie. Sytuacj? komplikuje fakt, ?e poszczególne sektory administracji publicznej pos?uguj? si? w?asnymi – cz?sto niekompatybilnymi z innymi podmiotami – standardami. Nawet dla najbardziej innowacyjnie nastawionych w?adz – obieg danych, ich przetwarzanie, walidacja, ochrona informatyczna i bezpieczne udost?pnianie wielu stronom –  stanowi problem. Czy mo?liwy jest uniwersalny system, który upro?ci?by obieg danych mi?dzy obywatelem a urz?dnikiem, gwarantuj?c obu stronom poczucie wygody i bezpiecze?stwa?  Ju? jest. Teraz potrzebna jest wola decydentów, by da? mu zielone ?wiat?o. Ka?da instytucja, której podstaw? funkcjonowania jest obieg faktur, dokumentów, kodów dost?pu i wszelkich narz?dzi autoryzacji, powinien by? z natury zainteresowany mo?liwo?ciami jakie daje blockchain. Ma on bowiem wielkie predyspozycje, by usprawni? dzia?anie ka?dego sektora z rozbudowan? ilo?ci? autoryzacji, regu? i danych.

Przejrzysto?? blockchain jest najwa?niejsza

Sektor administracji publicznej jest szczególny – ze wzgl?du na rozk?ad i poziom odpowiedzialno?ci, misj? jak? pe?ni i przejrzysto?? dzia?a?, których wymaga. Podkre?la?em ju? to w jednym z tekstów, ?e przejrzysto?? blockchain powoduje, ?e  mo?e on by? u?ywany na obszarach, gdzie ta cecha jest priorytetem. Dlatego w?a?nie mog? by? nim zainteresowane instytucje publiczne i urz?dy. Oraz oczywi?cie my, obywatele. Jednocze?nie, je?li jedn? z cech naszego systemu politycznego jest prawo obywatela do dost?pu do informacji publicznej, blockchain mo?e umo?liwia? realizacj? tej obietnicy. Zyskiwa?yby wi?c agencje rz?dowe i osoby odpowiedzialne za licencjonowanie i autoryzacj? procesów administracyjno-spo?ecznych, ale i pojedynczy obywatel. U?atwienie kontaktu obywateli z organami administracji, zabezpieczenie krytycznych danych sektora publicznego, uproszczone administrowanie aktywami – do tego wszystkiego blockchain mo?e mie? faktyczne zastosowanie. Je?li uda?oby si? go wdro?y? na masow? skal?, ka?da osoba lub organizacja mia?aby praktycznie dost?p do wszystkich danych na jej temat. W najprostszym przyk?adzie mog?y by to by? podstawowe dane osobowe plus zapisy poprzednich interakcji z organizacjami i urz?dami przechowywane w zaszyfrowanej bazie danych. U?ytkownicy ko?cowi mogliby przekaza? urz?dom uprawnienia do odczytywania danych fragmentów ich pojedynczych ksi?g. Takie mo?liwo?ci daj? zaszyte w blockchain zasady kryptografii zwi?zanej z dzia?aniem klucza publicznego i prywatnego.

Klarowny system bezpiecze?stwa

Zarówno dla operacji finansowych jak i tych, które zwi?zane s? aktywno?ci? w?adz pa?stwowych, kwestia bezpiecze?stwa jest priorytetem. Wszelkie technologiczne udogodnienia musz? tak? gwarancj? zapewnia?. Najbardziej wyrafinowane szyfrowania nigdy nie daj? stuprocentowego bezpiecze?stwa. Jednak blockchain nale?y do technologii, które z du?? skuteczno?ci? eliminuj? niebezpiecze?stwa zwi?zane z manipulacjami danych.  Jako publiczny rejestr transakcji, technologia ta przechowuje je na wielu komputerach danej sieci i zapisuje w chronologicznym porz?dku. W wielkim skrócie ka?da z operacji rejestrowana jest w ?a?cuchu tzw. bloków powstaj?cych na bazie informacji zaszyfrowanych w uprzednio dokonanych operacjach (do szczegó?owych informacji jak dzia?a blockchain odsy?am do moich poprzednich artyku?ów). Gdyby kto? chcia? któr?kolwiek z tych transakcji zmieni? musia?by praktycznie zmodyfikowa? wszystkie poprzednie zapisy w ca?ym ?a?cuchu bloków. By tak si? sta?o, potrzebna by?aby zgoda pozosta?ych u?ytkowników sieci (blockchain opiera si? na wymaganym konsensusie), ogromna moc obliczeniowa (porównywalna z moc? internetu) lub wyspecjalizowane algorytmy komputerów kwantowych (na szcz??cie technologia ci?gle w powijakach). Nie ma tu centralnego agenta, który decydowa?by czy zmiany dokonywane w danym systemie odbywaj? si? zgodnie z prawem. Zamiast tego wszystkie komputery w sieci post?puj? zgodnie z protoko?em i tworz?c warunki do zautomatyzowanego konsensusu.  Ten mechanizm jak i szyfrowanie czyni? z blockchain narz?dzie o wysokich standardach bezpiecze?stwa. Nie zmienia to jednak faktu, ?e prawnicy i ustawodawcy musz? by? dzisiaj ?wiadomi kilku podstawowych pyta?, które rodz? si? w zwi?zku z u?ywaniem blockchain. Do jakiego stopnia inteligentne kontrakty maj? by? prawnie wi???ce? Czy mo?na u?ywa? danych z blockchain w s?dzie? Czy metody szyfrowania stosowane w blockchain potrzebuj? wyj?tkowych standardów, je?li chcemy, aby sta? si? uniwersaln? ksi?g? rachunkow??

Blockchain ju? pracuje w Estonii i Szwecji

Mimo tego, ?e rzeczywisto?? prawna i ustawodawstwo czasem nie nad??a za technologi?, ci którzy jej ufaj? potrafi? obchodzi? si? z przeszkodami. Na wprowadzenie tej nowej technologii do przestrzeni publicznej zdecydowali si? Esto?czycy, którzy testuj? bazuj?ce na niej rozwi?zania od kilku lat. Zastosowana przez rz?d Estonii technologia Keyless Signature Infrastruktura (KSI), zabezpiecza niemal wszystkie publiczne dane. Pozwala to pracownikom administracji monitorowa? zmiany w rozmaitych zbiorach informacji. Wida? kto i jak zmienia rekord, kiedy zosta?o to dokonane. Przy pomocy KSI zarz?dzany jest m.in. esto?ski system elektronicznych kart zdrowia obywateli. Z kolei system „e-rezydencja” umo?liwia uwierzytelnianie umów handlowych, rejestracj? firm, a tak?e rejestruje wyborców uprawnionych do g?osowania. Na u?ywanie blockchain decyduje si? te? rz?d Szwecji – kraju, gdzie transakcje zwi?zane z obrotem nieruchomo?ciami osi?gaj? bardzo wysokie poziomy (warto?? wszystkich nieruchomo?ci przewy?sza szwedzkie PKB). Aktywno?? na rynku nieruchomo?ci jest tam du?a i wa?na gospodarczo, ale dokumentowanie procesów zwi?zanych z przenoszeniem w?asno?ci, by?o dot?d uci??liwe dla obywatela. Wi?za?o si? bowiem z obiegiem du?ej ilo?ci tradycyjnych dokumentów. Szwedzkie w?adze d??? do tego, by zdigitalizowa? te procesy. Testowana jest mobilna aplikacja, która u?atwi?aby operacje wszystkim stronom – sprzedaj?cym, kupuj?cym, bankom. U?ycie blockchain s?u?y?oby rejestrowaniu zmian w statusie nieruchomo?ci. Licz?ca setki stron dokumentacja papierowa sta?aby si? zb?dna. Co wa?ne, finalizacja procesu zakupu i sprzeda?y, która cz?sto ci?gnie si? tygodniami, mog?aby trwa? kilka godzin. Jest to mo?liwe dzi?ki mechanizmowi inteligentnych kontraktów, który blockchain wykorzystuje. Ka?dy wi?c, kto nabywa nieruchomo??, mo?e wykorzystywa? dzia?anie okre?lonego algorytmu okre?laj?cego zaistnienie niezb?dnych warunków do finalizacji transakcji. Je?li wszystkie warunki zostaj? spe?nione, i potwierdza to algorytm, prawo w?asno?ci mo?e automatycznie zosta? przeniesione na nowego u?ytkownika. Po?rednik, który generuje lub monitoruje skomplikowane zapisy natury prawnej, przestaje by? u?yteczny i potrzebny. Rozwi?zania podobne do szwedzkich, testuje obecnie Gruzja. Rz?d tego kraju reprezentowany przez Narodow? Agencj? Rejestru Publicznego pracuje nad projektem wykorzystuj?cym blockchain do rejestrowania w?asno?ci zwi?zanych z nieruchomo?ciami i gruntami. Równie? w Stanach Zjednoczonych powstaje silny ruch lobbystyczny na rzecz zastosowania technologii blockchain w administracji publicznej. Jego mo?liwo?ci sprawdzane s? obecnie przez takie agencje jak: General Services Administration, Health and Human Services Department, Department of Homeland Security.  W Holandii wykorzystanie rozproszonej ksi?gi rachunkowej planuj? urz?dy skarbowe. Je?li chodzi o deklaracje, to prawdopodobnie najdalej posun?? si? rz?d w Dubaju, zapowiadaj?c, ?e blockchain b?dzie odpowiada? za dzia?anie wszystkich us?ug publicznych ju? w 2020 roku.

Dla urz?dników i wyborców

Optymistycznie patrz?c w przysz?o??, dla indywidualnych osób i organizacji po?ytku publicznego blockchain by?by narz?dziem u?atwiaj?cym kontrolowanie rz?du i urz?dników. Obywatele ?ledziliby proces wyborczy z wi?kszym poczuciem bezpiecze?stwa, bo blockchain – jako przejrzysty i niepodatny na manipulacje rejestr – potwierdza?by, ile g?osów zosta?o oddanych. Mo?na te? wyobrazi? sobie, ?e z czasem blockchain ??czy?by w sobie cechy dowodu to?samo?ci, programu do anonimowego oddawania g?osów, aplikacji biznesowo – prawnej, dzi?ki której mogliby?my zmienia? wszelkie statusy w?asno?ci (sprzeda? lub zakup akcji, nieruchomo?ci, udzia?ów). Gdy blockchain dojrzeje, skorzystaj? z niego w?adze odpowiedzialne za rozbudowane us?ugi publiczne. Potrafi on zautomatyzowa? obieg danych na temat obywateli, co mog?oby usprawni? chocia?by proces wyp?at zasi?ków czy podobnych ?wiadcze?. Urz?dnicy dysponowaliby narz?dziem, które u?atwia zarz?dzanie procesem przetargów i sk?adaniem ofert – blockchain móg?by automatycznie weryfikowa? wiarygodno?? oferentów. Osoby i firmy mog?yby inaczej wykorzystywa? swoj? energi? i czas po zwolnieniu z uci??liwego obowi?zku wype?niania tradycyjnych dokumentów i formularzy. Liczba zastosowa? jest ogromna.

Blockchain rozwi?zuje problemy. Ale nie wszystkie

Wed?ug McKinsey fundusze venture capital zainwestowa?y w ci?gu ostatnich dwóch lat ponad 1,2 miliarda dolarów w firmy, które pracuj? nad rozwojem tej technologii – g?ównie w start-upy. Jako ?e wielu twórców i innowatorów tej technologii, to w?a?nie niedu?e organizmy, budzi to czasem irracjonalny opór po stronie firm, które mog?yby na blockchain skorzysta?. Ma?y, ale elastyczny start-up z doskona?ym zespo?em developerów dla wielu jest organizacj? zbyt ma??, niestabiln?. Apetyt na blockchain ci?gle jednak ro?nie. Ca?a idea uniwersalnej ksi?gi rachunkowej pobudza dzisiaj mocno wyobra?ni? przedstawicieli sektora finansowego. Kolejnym powa?nym beneficjentem mo?e okaza? si? przemys? energetyczny. Je?li tylko tendencje do jego decentralizacji zostan? utrzymane, blockchain b?dzie idealnym rozwi?zaniem dla uwolnionego obiegu energi?. Ca?e zjawisko jest ju? na tyle wa?ne, ?e nad koniecznymi decyzjami i rozwi?zaniami zastanawiaj? si? rz?dy, do których przemawia argument ekonomiczny i logistyczny – blockchain s?u?y lepszemu zarz?dzaniu informacj? dotycz?c? ?ycia spo?ecznego. Wszystko to razem powoduje, ?e blockchain staje si? wyzwaniem dla decydentów z ró?nych obszarów profesjonalnego dzia?ania.

Potrzebujemy regu? i standardów

Je?li chcemy, by blockchain zmieni? rzeczywisto??, b?d? nam potrzebne jak najszybciej uniwersalne i czytelne standardy wdra?ania i funkcjonowania sieci prywatnych i publicznych na nim opartych. Podobnych standardów potrzebowa? kiedy? internet. Mo?na mie? tylko nadziej?, ?e pracownicy administracji pa?stwowej wyka?? si? wyobra?ni? i szybko zrozumiej?, ile korzy?ci mo?e im przynie?? praca nad tym nowym trendem technologicznym.

Blog Norberta: http://norbertbiedrzycki.pl