Zagwarantowanie implementacji Dyrektywy ws. praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym z poszanowaniem interesu twórców, odbiorców i przedsi?biorców ?wiadcz?cych us?ugi cyfrowe oraz zapewnienie finansowania emerytur dla twórców w zgodzie z prawem unijnym i dost?pnymi narz?dziami regulacyjnymi. To zdaniem ekspertów kluczowe zadania stoj?ce przed cyfryzuj?cym si? rynkiem sztuki i kultur? w Polsce. Twórcy, prawnicy i przedstawiciele bran?y cyfrowej wskazali je podczas konferencji „Dzie? z kultur? na GW – blockchain, monetyzacja, regulacje”, która odby?a si? na Gie?dzie Papierów Warto?ciowych w Warszawie.
Wydarzenie zosta?o zorganizowane wspólnie przez GPW oraz Zwi?zek Cyfrowa Polska. Przedstawiciele ?rodowiska twórców, bran?y cyfrowej oraz eksperci w dziedzinie prawa spotkali si?, by dyskutowa? o sztuce w cyfrowym ?wiecie z perspektywy rynku finansowego. Na warszawskiej gie?dzie rozmawiano m.in. o finansowaniu twórczo?ci i sztuki w Polsce oraz roli nowych technologii w tym procesie. Przedstawiono tak?e za?o?enia projektu GPW Private Market.
Zmiany w kulturze, technologii i prawie – wyzwanie implementacji Dyrektywy
W toku debaty wskazano, ?e za dynamicznym rozwojem krajobrazu technologicznego i sposobów konsumpcji tworów kultury, konieczne jest zaktualizowanie podej?cia w?adz do kreowania prawa autorskiego. – My?lenie o prawie autorskim powinno nad??a? za tempem przemian w aferach, których dotyka. Dawniej powstawa?o ono uwzgl?dniaj?c wy??cznie perspektyw?, punkt widzenia i interesy uprawnionych, czyli twórców – zauwa?y? prof. Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, dr hab. Rafa? Sikorski. Jednak jak przekonywa?, w sferze technologii cyfrowych i modeli biznesowych wykorzystywanych w tworzeniu, dystrybucji i odbiorze wytworów kultury dokona?a si? rewolucja. – W jej rezultacie zachodzi potrzeba, by prawo autorskie kreowa? dzi? maj?c na wzgl?dzie dobro u?ytkowników, twórców i przedsi?biorców – mówi? dr hab. Rafa? Sikorski. W jego opinii fundamentalne znaczenie ma np. gwarancja prawa do tzw. dozwolonego u?ytku przedmiotów prawa autorskiego, czyli karykatury, pastiszu, parodii, cytatu. – Osadzenie tej gwarancji dla u?ytkowników w ?rodowisku platform cyfrowych okazuje si? jednak niema?ym wyzwaniem i oznacza konieczno?? uwzgl?dniania punktu widzenia w?a?cicieli tych platform – doda? ekspert UAM w Poznaniu.
Okazuje si?, ?e osi?gni?cie tej równowagi nie jest ?atwym zadaniem. Implementacja Dyrektywy w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym przysparza w Europie wielu problemów. W chwili, gdy w czerwcu 2021 r. up?yn?? czas na transpozycj? jej zapisów do prawa krajowego pa?stw cz?onkowskich UE, zaledwie cztery z nich zdo?a?y wywi?za? si? z tego obowi?zku. – W toku implementacji Dyrektywy osi?gn?? musimy balans interesów zainteresowanych stron. Je?li nie zdo?amy uwzgl?dni? specyfiki polskiego rynku i podmiotów aktywnych na nim, ryzykujemy na?o?eniem na polskie przedsi?biorstwa cyfrowe obowi?zków, których nie b?d? w stanie ud?wign??, poniewa? by?y one zaprojektowane z my?l? o wi?kszych graczach – wskaza? Micha? Kanownik, prezes Zwi?zku Cyfrowa Polska.
Leciwe narz?dzia prawne, nowe metody odbioru
Jako kolejne wyzwanie na drodze rozwoju kultury 2.0 w kraju uczestnicy debaty na warszawskiej GPW wskazali potrzeb? opracowania sprawiedliwych ram finansowania wsparcia emerytalnego dla polskich twórców. – Nie ulega w?tpliwo?ci, ?e musimy zagwarantowa? twórcom dost?p do godziwych emerytur i otoczy? ich opiek?. Do dyspozycji s? ró?ne narz?dzia, by pozyska? ?rodki na ten cel. Nie ma jednak ?adnego uzasadnienia, by pochodzi?y one z op?aty reprograficznej. Ta pe?ni przecie? funkcj? rekompensaty za legalne kopiowanie utworów na w?asny u?ytek przez odbiorców. Nie mo?emy arbitralnie odebra? jej twórcom, na potrzeby tworzenia dowolnego funduszu. Aktualnie wyzwaniem jest w istocie zaprojektowanie przepisów w sposób gwarantuj?cy, ?e ?rodki pop?yn? do twórców, którym si? nale??, pozwalaj?ce jednocze?nie prowadzi? w sprawiedliwy sposób dzia?alno?? biznesow? – argumentowa? Bogus?aw Pluta, dyrektor Zwi?zku Producentów Audio Video.
– Zapominamy dzi? najwyra?niej jak? funkcj? pe?ni op?ata i jakie s? zwi?zane z ni? obwarowania prawne. By? mo?e nie powinno nas to dziwi?, bo powsta?a ona, gdy no?nikiem dzie? kultury by?y kasety magnetofonowe i odstaje ona od dzisiejszych realiów technologicznych, w których kopiowanie utworów traci na znaczeniu wzgl?dem nowych form odbioru kultury, takich jak streaming – przypomina? Ekspert w dziedzinie prawa autorskiego, dr hab. Rafa? Sikorski. – Co wi?cej, przeznaczenie ?rodków pozyskiwanych z op?aty jest tak?e ?ci?le zdefiniowane w przepisach UE. S?u?y ona wy??cznie rekompensacie powsta?ej z tytu?u kopiowania utworów na prywatny u?ytek. Wykorzystanie jej w innym celu, które proponuje si? dzi? w kraju jest sprzeczne z prawem unijnym – doda? profesor UAM.
Z kolei zdaniem Micha?a Kanownika ka?da regulacja w Polsce powinna uwzgl?dnia? interes wszystkich dotkni?tych ni? stron, a tak?e sta? w zgodzie z prawem UE i odpowiada? na dzisiejsze realia technologiczne. W jego opinii, dotyczy to tak?e sfery prawa autorskiego. – Przed w?adzami naszego kraju du?e wyzwanie spe?nienia tych warunków w toku implementacji Dyrektywy oraz podczas opracowania sposobu finansowania funduszu emerytalnego dla artystów – komentowa? prezes Cyfrowej Polski.
