Kryzys finansowy wstrz?sn?? ?wiatow? gospodark? i wywo?a? fal? ekonomicznego nacjonalizmu. Na celowniku rz?dów znalaz?y si? firmy, które wykorzystuj? prawne i ksi?gowe mechanizmy, by przenosi? zyski do innych krajów i unika? p?acenia podatków. Globalne straty wywo?ane tym procederem mog? si?ga? nawet 240 mld dolarów rocznie. Wg raportu Deloitte „Trendy 2017. Analiza danych podatkowych”, big data, czyli przetwarzanie i analizowanie du?ych ilo?ci danych w czasie rzeczywistym, wyrównuje szanse fiskusa w walce z luk? podatkow?. Jednocze?nie przyspiesza globalny trend ujednolicania sprawozdawczo?ci finansowej i zmienia kszta?t bran?y doradztwa podatkowego.

Krótka historia

Od ponad dekady mi?dzynarodowe organizacje gospodarcze (OECD, MFW) promuj? upraszczanie i ujednolicanie rozlicze? podatkowych. Zwi?ksza to przejrzysto?? transakcji, u?atwia firmom prowadzenie dokumentacji finansowej i pomaga optymalizowa? koszty dzia?alno?ci gospodarczej. Ju? w 2005 r. OECD zarekomendowa?a jednolity, mi?dzynarodowy standard rozlicze? podatkowych, tzw. SAF-T (Standard Audit File for Tax). Wiele krajów europejskich wprowadza SAF-T, równie? Polska zainspirowa?a si? nim, wprowadzaj?c swój model raportowania danych na poziomie transakcyjnym. Od 1 lipca 2016 r. funkcjonuje tzw. Jednolity Plik Kontrolny. U?atwia on organom analiz? sytuacji podatkowej firm oraz wedle informacji z Ministerstwa Finansów, poprawia tak?e ?ci?galno?? VAT. Ze wzgl?du na krótki okres obowi?zywania JPK oraz ograniczenie obowi?zku przekazywania plików do du?ych przedsi?biorstw dane dotycz?ce JPK s?u?? zasadniczo do celów kontrolnych. Od pocz?tku lipca 2016 r. do kwietnia 2017 urz?dy przeprowadzi?y i zako?czy?y ??cznie 7 530 czynno?ci sprawdzaj?cych, a 3 458 czynno?ci pozostaje w toku. Z pewno?ci? w miar? poszerzania zakresu podmiotów obj?tych raportowaniem za pomoc? JPK Ministerstwo Finansów zyska obszerniejsze dane do wielop?aszczyznowej analizy – podkre?la Ernest Frankowski, Partner w zespole Tax Management Consulting w Deloitte.

W przypadku podatków bezpo?rednich, w 2015 r. OECD przygotowa?a plan walki z nieuczciwym przenoszeniem zysków do innych krajów, by w ten sposób unikn?? b?d? obni?y? obci??enia podatkowe (tzw. BEPS – Base Erosion and Profit Shifting). Zak?ada on m.in. przekazywanie organom podatkowym danych o transakcjach mi?dzy powi?zanymi podmiotami dzia?aj?cymi w ró?nych krajach, czyli Country by Country Reporting (CbCR). Dzi?ki pot??nym narz?dziom informatycznym, mo?na ca?o?ciowo analizowa? przep?ywy finansowe w firmach, które dzia?aj? w skali mi?dzynarodowej. W konsekwencji, si?y mi?dzy korporacjami a fiskusem s? coraz bardziej wyrównane. – mówi Rafa? Sadowski, Partner w zespole Cen Transferowych w Deloitte.

Zmiany technologiczne i prawne wywo?aj? rewolucj? w doradztwie podatkowym. Zaciera? si? b?dzie ró?nica mi?dzy biurami rachunkowymi, wydawcami publikacji i komentarzy prawnych oraz firmami informatycznymi tworz?cymi aplikacje do rozliczania podatków. Doradcy podatkowi wykorzystuj? nowoczesne oprogramowanie do poszerzania swojej oferty o us?ugi oparte na analizie danych i wdro?eniach systemów.

Firmy oferuj?ce rozwi?zania informatyczne do rozliczania podatków realizuj? natomiast projekty (np. systemy specjalistycznych wyszukiwarek informacji i komentarzy prawnych), które pozwalaj? im wchodzi? na teren zaj?ty dotychczas przez wydawców. Z kolei wydawcy i twórcy oprogramowania, dzi?ki narz?dziom teleinformatycznym, rozwijaj? kompetencje doradcze by wkroczy? na rynek doradztwa podatkowego. Ju? teraz doradca podatkowy musi by? na bie??co z trendami technologicznymi, które wspomagaj? zaawansowan? analiz? danych i wdra?a? je u swoich klientów. Dzi?ki temu b?dzie dla nich wsparciem w kontaktach z fiskusem, a docelowo pomo?e takim sytuacjom zapobiega?. – mówi Ernest Frankowski.

Rola technologii

Kognitywne technologie pomagaj? specjalistom podatkowym przeszukiwa? ogromne ilo?ci aktów prawnych, obszerne orzecznictwo i praktyk? organów podatkowych. Pozwalaj? równie? pozyska? dane z umów i innych dokumentów i na tej podstawie poprawnie rozlicza? podatki. W najbli?szym czasie komputerowa analiza danych podatkowych sprawi, ?e cz?owiek b?dzie coraz cz??ciej zast?powany przez sztuczn? inteligencj?. Systemy takie b?d? b?yskawicznie przeszukiwa? bazy danych podatkowych i prawnych, by udziela? wskazówek i porad dotycz?cych rozlicze? z fiskusem. Im wi?cej analizowanych informacji, tym bardziej trafne b?d? wyniki wyszukiwania. W ten sposób systemy te b?d? samodzielnie uczy? si?, ograniczaj?c tym samym udzia? cz?owieka – zauwa?a Ernest Frankowski.

Rozbudowuj?ce si? systemy informatyczne coraz sprawniej „ucz? si?” komunikowa? ze sob?. Przez HMCR (brytyjski urz?d podatkowy) przechodzi obecnie 2/3 rz?dowych transakcji (ponad 1,24 mld operacji finansowych). W Estonii mo?na g?osowa?, sk?ada? deklaracje podatkowe i uzyskiwa? recepty na leki za po?rednictwem jednej strony internetowej. W Ameryce ?aci?skiej obowi?zuj? ju? e-faktury oraz miesi?czne e-deklaracje. Indie zreformowa?y podatek od towarów i us?ug. Niezale?ni analitycy porównuj? dane od przedsi?biorców, a na ich podstawie organy podatkowe tworz? ranking firm pod k?tem przestrzegania przepisów podatkowych. Im wy?sza pozycja w rankingu tym mniejsze ryzyko kontroli skarbowej.

Nowe ?ród?a informacji w po??czeniu z analiz? danych podatkowych pozwalaj? fiskusowi sprawniej oceni? ryzyko i lepiej selekcjonowa? potencjalne podmioty do kontroli podatkowej. Szybko zmieniaj?ce si? technologie zmuszaj? firmy, s?u?by podatkowe i doradców do stawienia czo?a nowym wymaganiom. Globalna przebudowa systemu podatkowego b?dzie charakteryzowa? si? wi?ksz? przejrzysto?ci?, zmianami w systemach podatkowych i bli?sz? wspó?prac? mi?dzy organami podatkowymi w ramach inicjatyw OECD, G20, EU i ?wiatowej Organizacji Celnej. Wp?ynie to na przeobra?enie kontaktów pomi?dzy organami skarbowymi a podatnikami. – wskazuje Krzysztof Wilk, Dyrektor w zespole ds. VAT w Deloitte

Dlatego, patrz?c globalnie, warto zwróci? uwag? na post?p, jaki dokona? si? w niektórych gospodarkach. Wskazuje to bowiem na prawdopodobny kierunek globalnej ewolucji systemów podatkowych w nadchodz?cych latach.