14 marca 2020 r. wesz?o w ?ycie Rozporz?dzenia Ministra Zdrowia ograniczaj?ce mi?dzy innymi handel w centrach handlowych z uwagi na epidemi? koronawirusa. Czy wszystkie centra zosta?y nim obj?te? Kto musi zamkn?? sklep, a kto mo?e nadal prowadzi? handel? Czy za czas trwania ogranicze? nale?y si? czynsz najmu? Co z pracownikami sklepu? Na te pytania odpowiada mec. Joanna Domo? – Kulas z kancelarii prawnej Causa Finita (na zdj?ciu).
Czy ograniczenia dotycz? wszystkich centrów handlowych?
Nie. Zgodnie z §5 ust?p 2 Rozporz?dzenia czasowe ograniczenie handlu detalicznego obejmuje obiekty handlowe o powierzchni sprzeda?y powy?ej 2.000 metrów kwadratowych. Mog? to by? zarówno sklepy wolnostoj?ce, jak i centra czy parki handlowe. W przypadku tych dwóch ostatnich kategorii, powierzchni? sprzeda?y sumuje si? z powierzchni poszczególnych lokali a tak?e poszczególnych budynków, je?eli tworz? ca?o?? techniczno – u?ytkow?.
Czy w lokalu mo?na nadal prowadzi? punkt odbioru zamówie? internetowych, o ile klienci nie b?d? wchodzi? do sklepu?
Nie.  Ograniczenie wprowadzono po to, by ludzie nie gromadzili si? w takich miejscach jak centra handlowe. St?d kategoryczne brzmienie przepisów rozporz?dzenia, mówi?ce o ca?kowitym zakazie prowadzenia wymienionych w nim dzia?alno?ci (§6 ust?p 2 Rozporz?dzenia).
Które lokale powinny zosta? zamkni?te?
Ograniczenia dotycz? najemców powierzchni handlowej, których przewa?aj?ca dzia?alno?? polega na handlu:
- wyrobami tekstylnymi,
- wyrobami odzie?owymi,
- obuwiem i wyrobami skórzanymi,
- meblami i sprz?tem o?wietleniowym,
- sprz?tem radiowo-telewizyjnym lub sprz?tem gospodarstwa domowego
- artyku?ami pi?miennymi i ksi?garskimi;
Rozporz?dzenie wymaga tak?e zamkni?cia restauracji, barów, klubów tanecznych, basenów, si?owni, klubów fitness oraz kin.
Co ciekawe, ograniczenia powy?sze nie dotycz? salonów jubilerskich, sklepów z zabawkami dla dzieci oraz salonów optycznych. Nale?y to jednak potraktowa? jako niedopatrzenie.
Co z czynszami najmu za ten okres?
Poniewa? adresatem ogranicze? w handlu s? najemcy powierzchni handlowej, kodeks cywilny nie zawiera co do zasady mo?liwo?ci uchylenia si? przez nich od czynszu, i to nawet pomimo koronawirusa. Wynajmuj?cy mog? wi?c o?wiadczy?, ?e oto udost?pniaj? najemcom lokale, a to, ?e Rz?d nie pozwala im ich otworzy?, to ju? nie ich zmartwienie.
Dzieje si? tak dlatego, ?e nie wyst?puje tutaj tak zwana „niezawiniona niemo?liwo?? ?wiadczenia” (art. 495 K.c.), która umo?liwi?aby obydwu stronom uchylenie si? od wzajemnych obowi?zków z powodu nadzwyczajnych okoliczno?ci. Innymi s?owy, rz?dowy zakaz obiektywnie nie przeszkadza wynajmuj?cemu spe?ni? jego ?wiadczenia, czyli wyda? najemcy lokalu, ani najemcy – zap?aci? czynszu. Spe?nienie ?wiadczenia przez najemc? mo?e by? jedynie – z powodu narzuconych ogranicze? - znacznie utrudnione.
Niemniej, ryzyko to, zgodnie z prawem, obci??a najemc?. Kodeks cywilny nie przewiduje w tym wypadku tak zwanej ma?ej klauzuli: “rebus sic stantibus”, upowa?niaj?cej najemc? do ??dania obni?enia czynszu, je?eli z obiektywnych powodów nie mo?e on czerpa? po?ytków z rzeczy – tak, jak to ma na przyk?ad miejsce w przypadku umowy dzier?awy – art. 700 K.c.
Szcz??liwie jednak dla najemców, wiele standardowych projektów umów najmu lokali w centrach handlowych zosta?o do naszego kraju „przywiezionych” przez prawników zza granicy. Tam za? ch?tnie wpisuje si? do umów najmu okoliczno?ci tak zwanej „si?y wy?szej”, które zwalniaj? strony z obowi?zków umownych w razie wyst?pienia niezale?nych od nich okoliczno?ci. Umowy te zosta?y w konsekwencji „z dobrodziejstwem inwentarza” wdro?one w wielu centrach handlowych w Polsce. Wielu najemców mo?e teraz ??da? na ich podstawie zwolnienia z czynszu za czas trwania ogranicze? w handlu. Trzeba jednak wcze?niej sprawdzi?, co konkretnie mówi na ten temat dana umowa najmu.
Na koniec kolejna ciekawostka: zakaz, o którym tutaj mowa, kierowany jest do najemców powierzchni handlowej. Nie obejmuje wi?c sprzeda?y w sklepach w?asnych (tzn. takich, których sieci s? w?a?cicielami, a nie najemcami).
Co z pracownikami sklepów?
Nie mo?na wysy?a? pracowników na przymusowy urlop. Mo?na natomiast proponowa? pracownikom, aby wykorzystali urlop wypoczynkowy. Ch?tnym nie mo?na te? odmówi? wzi?cia urlopu bezp?atnego. Konieczno?? zamkni?cia sklepu z uwagi na fakt ograniczenia w handlu powinna by? traktowana jako przerwa w wykonywaniu pracy z przyczyn niezale?nych od pracownika. Jest to sytuacja zbli?ona do przestoju i wymaga analogicznego post?powania. Pracownikowi trzeba zatem za okres zamkni?cia sklepu zap?aci? tak zwane „wynagrodzenie przestojowe”.
