– Problem z op?at? reprograficzn? jest taki, ?e ona w ?aden sposób nie przys?u?y si? kulturze. Natomiast ka?dy Polak zap?aci wy?sz? cen? sprz?tu elektronicznego – mówi dr Dawid Piekarz, wiceprezes Instytutu Staszica. Jego zdaniem nowa danina, której wprowadzenie planuje Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ustawie o uprawnieniach artysty zawodowego, zrujnuje rynek elektroniki i istotnie zwi?kszy wykluczenie cyfrowe Polaków, którzy mieliby p?aci? trzeci? najwy?sz? op?at? na ?wiecie (600 mln z? rocznie). Eksperci ostrzegaj?, ?e wbrew pierwotnym za?o?eniom setki milionów z?otych nie trafi? na emerytury artystów i twórców oraz do osób tworz?cych kultur? wysok? i ambitn?, ale g?ównie do bogatych celebrytów. Obawiaj? si? tak?e gro?nego wzmocnienia pozycji organizacji zbiorowego zarz?dzania, jak ZAiKS, które w cyfrowych czasach staj? si? w ogóle niepotrzebne.
– Ten podatek jest tak naprawd? do niczego niepotrzebny. Polska jest ju? w tej chwili prymusem w Unii Europejskiej pod wzgl?dem wydatków na kultur? – przeznaczamy na ni? 0,7 proc. PKB, podczas gdy ?rednia europejska to 0,5 proc. To oznacza, ?e wydajemy na kultur? o po?ow? wi?cej ni? nawet bogatsze od nas kraje – wyja?nia dr Dawid Piekarz.
Jak podkre?la, obecnie ju? sama konstrukcja op?aty reprograficznej jest przestarza?a, bo wi?kszo?? konsumentów s?ucha muzyki i ogl?da filmy w serwisach streamingowych, p?ac?c im miesi?czny abonament, z którego cz??? trafia do twórców bez po?redników.
– S? to kwoty niebagatelne. Jak policzy?y organizacje mi?dzynarodowe, w Europie w zesz?ym roku by?o to ok. 10 mld euro, a w USA jeszcze wi?cej – mówi ekspert.
Tymczasem nak?adanie na konsumentów kolejnej daniny za te same tre?ci b?dzie po prostu zwielokrotnieniem opodatkowania. W dodatku nie przys?u?y si? to artystom w takim stopniu, jak zak?ada ustawa. Z przebiegu konsultacji ustawy oraz opinii i zastrze?e? zg?oszonych przez organizacje zbiorowego zarz?dzania i inne podmioty wynika, ?e niemo?liwe b?dzie wspieranie emerytur artystów i twórców z op?aty reprograficznej, a jej poborem nie mo?e si? zaj?? administracja skarbowa. Ministerstwo Finansów wskazuje równie?, ?e niemo?liwe jest zapewnienie ?ci?galno?ci nowego parapodatku od zagranicznych sklepów. W rezultacie nie mo?na mówi? o powszechno?ci, efektywno?ci i równo?ci w poborze op?aty, a koszty jej poboru b?d? równie? bardzo wysokie.
– Ten podatek by?by rozdzielany przez organizacje zbiorowego zarz?dzania wed?ug tego, jak popularny jest dany artysta. Nie ma wi?c mechanizmu, który transmitowa?by te pieni?dze do artystów tworz?cych kultur? ambitn?, wysok?, która faktycznie jako niekomercyjna musi by? w taki czy inny sposób wspierana. Beneficjentami by?yby gwiazdy disco polo i gwiazdy popu, czyli ci, którzy ju? dzisiaj zarabiaj? miliony na swojej twórczo?ci – ocenia dr Dawid Piekarz
Eksperci IS obawiaj? si? tak?e wzmocnienia na lata pozycji organizacji zbiorowego zarz?dzania, przez które b?d? przechodzi?y dodatkowe setki milionów z?otych z nowej op?aty. I to w sytuacji, w której organizacje te staj? si? archaizmem, a ich rola staje si? niepotrzebna.
– Organizacje b?d? mog?y dzieli? i rz?dzi? na tym rynku i to w sytuacji, w której post?p technologiczny sprawia, ?e mi?dzy artyst? a odbiorc? jego dzie?a jest ju? tylko aplikacja technologiczna, która pozwala z jednej strony arty?cie wzi?? pieni?dze od konsumenta, a z drugiej konsumentowi uczciwie zap?aci? za to, z czego korzysta – wyja?nia wiceprezes Instytutu Staszica.
Op?ata reprograficzna – popularnie nazywana podatkiem od smartfonów – ma zgodnie z za?o?eniami ustawodawcy zrekompensowa? artystom fakt, ?e osoby fizyczne powielaj? ich dzie?a i utwory (muzyk?, filmy, ksi??ki etc.) na w?asny u?ytek. W Polsce ta danina istnieje ju? od lat – jest doliczana do cen np. dysków twardych, odtwarzaczy mp3, drukarek, kserokopiarek czy papieru ksero, a pobieraj? j? organizacje zbiorowego zarz?dzania prawami autorskimi (np. ZAiKS), inkasuj?c dla siebie nawet po?ow? zbieranych kwot na ró?norakie koszty i fundusze. Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach projektowanej ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego chce rozszerzy? i podwy?szy? op?at? reprograficzn?. Projekt zak?ada, ?e obejmie ona wszystkie sprz?ty, które maj? wej?cie USB, czyli m.in. odtwarzacze audio i wideo, telewizory, dekodery, laptopy i tablety, czytniki e-booków i no?niki pami?ci, np. pendrive’y i karty SD. Dodatkowo zgodnie z ustaw? katalog ten b?dzie mo?na rozszerzy? na drodze rozporz?dzenia równie? o inne urz?dzenia.
Jak podaje Instytut Staszica, dzi? – wed?ug resortu kultury – wp?ywy z op?aty reprograficznej wynosz? ok. 7 mln z?, cho? rynek szacuje, ?e powinno to by? ok. 50 mln z?. W uzasadnieniu do projektu ministerstwo szacuje, ?e od drugiego roku funkcjonowania op?aty dochody b?d? si?ga? 600 mln z?.
– W za?o?eniu op?ata nominalna ma wynie?? 4 proc., przy czym realnie by?oby to znacznie wi?cej, poniewa? by?aby ona p?acona od obrotu, nak?adana na samym pocz?tku ?a?cucha sprzeda?y. Dlatego realnie op?ata reprograficzna wynios?aby ok. 6 proc. i przyk?ady innych krajów wskazuj?, ?e dok?adnie o tak? kwot? wzros?yby te? w Polsce ceny sprz?tu elektronicznego –mówi dr Dawid Piekarz. – Te 4–6 proc. to naprawd? bardzo du?o. Na rynku elektroniki bardzo cz?sto o tym, kto zostaje, a kto z niego wypada, decyduj? u?amki procenta w cenie, poniewa? jest to rynek piekielnie konkurencyjny. Trzeba te? zauwa?y?, ?e w Polsce ta op?ata by?aby cztery razy wy?sza ni? w Niemczech, gdzie wynosi ona 1 proc., na dodatek przy ni?szym, 19-proc. podatku VAT – dodaje.
Instytut Staszica w swoim oficjalnym stanowisku wskazuje, ?e wprowadzenie w Polsce op?aty reprograficznej w obecnie proponowanym kszta?cie spowoduje podwy?ki cen laptopów, komputerów, dekoderów, telewizorów i tabletów, które bezpo?rednio dotkn? konsumentów. Producenci i importerzy, którzy ju? teraz cz?sto maj? mar?e poni?ej 1 proc., przerzuc? bowiem now? op?at? na konsumentów. Przy obecnych za?o?eniach by?aby to zaraz po podatku VAT najwy?sza op?ata, jak? ponosi kupuj?cy. Udzia? w cenie np. podatku dochodowego jest niemal 30-krotnie ni?szy.
– By?by to bardzo niesprawiedliwy podatek, który uderzy?by przede wszystkim w osoby najubo?sze. Sprz?t elektroniczny to ju? nie s? gad?ety ani zabawki. W sytuacji pandemii, kiedy mamy nauk? i prac? zdaln?, bardzo cz?sto laptop, tablet czy komputer stacjonarny to produkty pierwszej potrzeby, które decyduj? o naszym funkcjonowaniu w spo?ecze?stwie – podkre?la wiceprezes Instytutu Staszica. – Co zabawne, sam polski ustawodawca w ocenie skutków regulacji pisze, ?e je?eli ceny elektroniki w Polsce wzrosn?, to Polacy b?d? kupowa? j? w serwisach niemieckich czy dalekowschodnich. Trudno wi?c powiedzie?, jak to si? ma do g?oszonego patriotyzmu gospodarczego.
Jak podkre?la, w Polsce bran?a handlu elektronik? zapewnia roczne wp?ywy z VAT w wysoko?ci ok. 5 mld z? jedynie z urz?dze? maj?cych by? obj?tych proponowan? op?at? i utrzymuje ok. 100 tys. miejsc pracy. Nowa op?ata – nie do??, ?e odbi?aby si? na kieszeni najmniej zamo?nych Polaków i zwi?kszy?aby problem wykluczenia cyfrowego – zaszkodzi?aby równie? pr??nie dzia?aj?cej ga??zi gospodarki.
– Te 4–6 proc. op?aty reprograficznej zaszkodzi?oby producentom ta?szego sprz?tu, który cz?sto ludziom mniej zarabiaj?cym jest niezb?dny do tego, ?eby móc pracowa? czy uczy? si? zdalnie. Taki sprz?t sta?by si? niedost?pny, nie op?aca?oby si? go ju? na polskim rynku sprzedawa?. Mieliby?my sytuacj? podobn? jak we Francji, gdzie na rynku zosta? wy??cznie wysoki, drogi sprz?t – w?a?nie dlatego, ?e wysoka op?ata reprograficzna zmieni?a kszta?t tamtejszego rynku. My nie jeste?my spo?ecze?stwem tak bogatym jak Niemcy czy Francuzi, natomiast pod wzgl?dem wielko?ci przewidywanej op?aty byliby?my dok?adnie na trzecim miejscu w Europie i na trzecim miejscu w ogóle na ?wiecie, za tymi dwoma krajami – wskazuje dr Dawid Piekarz.
Podobne spostrze?enia mieli rozmówcy Bartosza Martyka w programie W ogniu pyta?, gdzie Przemys?aw Ladra, Wiceprezes X-Kom; Micha? Kanownik, Prezes Zwi?zku Cyfrowa Polska; Andrzej Przyby?o, Prezes AB S.A.; Wojciech Buczkowski, Prezes Komputronik S.A. w restrukturyzacji rozpatrywali ró?ne aspekty i mo?liwe konsekwencje wprowadzenia op?aty.
