Decyzje bud?etowe dotycz?ce IT s? coraz silniej powi?zane z otoczeniem makroekonomicznym, zw?aszcza polityk? monetarn?. W warunkach zmienno?ci gospodarczej i rosn?cych kosztów finansowania firmy szukaj? optymalizacji i wi?kszej elastyczno?ci operacyjnej. Sk?ania je to do redefinicji podej?cia do inwestycji technologicznych, z preferencj? dla modeli niewymagaj?cych du?ych nak?adów kapita?owych na start.
Polityka monetarna NBP a koszt kapita?u w Polsce (2021–2025): wp?yw na decyzje inwestycyjne firm
Od rekordowo niskich stóp do zacie?niania polityki pieni??nej
W latach 2021–2023 polityka monetarna NBP uleg?a gwa?townej zmianie, co bezpo?rednio wp?yn??o na koszt kapita?u dla firm. Po okresie rekordowo niskiej stopy referencyjnej (0,10% od maja 2020 r.), Rada Polityki Pieni??nej rozpocz??a cykl podwy?ek w odpowiedzi na rosn?c? inflacj?.
Pierwsza podwy?ka nast?pi?a 7 pa?dziernika 2021 r. – stopa wzros?a do 0,50%. Nast?pnie szybko ros?a: w listopadzie 2021 r. osi?gn??a 1,25%, w grudniu – 1,75%. Rok 2022 przyniós? najbardziej intensywne podwy?ki, a? do poziomu 6,75% we wrze?niu. Stopa ta utrzymywa?a si? przez rok, a? we wrze?niu 2023 r. zosta?a obni?ona do 6,00%, a miesi?c pó?niej do 5,75%. Wed?ug stanu na luty 2025 r., stopa referencyjna nadal wynosi 5,75%.
Skala i tempo zmian – jak podkre?laj? analitycy – by?y bezprecedensowe w najnowszej historii gospodarczej Polski.
Mechanizm wp?ywu stóp procentowych na decyzje firm: dro?szy kredyt, ostro?niejsze inwestycje
Wysoko?? stopy referencyjnej NBP wp?ywa bezpo?rednio na oprocentowanie kredytów, m.in. przez wska?nik WIBOR, a tym samym na koszt kapita?u dla firm. Wy?sze stopy oznaczaj? dro?sze finansowanie inwestycji – tak?e w infrastruktur? IT i oprogramowanie w modelu licencji wieczystych.
To podnosi próg op?acalno?ci projektów i sk?ania firmy do wi?kszej ostro?no?ci w wydatkach kapita?owych (CAPEX). Przedsi?biorstwa cz??ciej rozwa?aj? bardziej elastyczne modele finansowania, oparte na kosztach operacyjnych (OPEX).
Nag?y wzrost stóp – z 0,1% do 6,75% – by? dla wielu firm szokiem kosztowym. W otoczeniu taniego pieni?dza przez lata planowa?y inwestycje inaczej. Tak gwa?towna zmiana mog?a silniej wp?yn?? na ich strategi? bud?etow? ni? powolne korekty stóp. Dodatkowo, zmienno?? stóp zwi?ksza niepewno?? co do kosztów finansowania, co zniech?ca do d?ugoterminowych, kapita?och?onnych projektów IT w modelu CAPEX.
W efekcie ro?nie atrakcyjno?? krótszych, elastycznych zobowi?za? typowych dla modelu OPEX – nawet je?li ca?kowity koszt (TCO) mo?e by? zbli?ony. Warto doda?, ?e wp?yw podwy?ek stóp nie jest równomierny – mocniej odczuwaj? je firmy zad?u?one lub planuj?ce du?e inwestycje kredytowane, co dodatkowo wzmacnia presj? na migracj? do modelu OPEX w okre?lonych segmentach rynku.
Transformacja wydatków IT w polskich firmach: od aktywów trwa?ych do us?ug – era OPEX
CAPEX vs. OPEX w IT – definicje i ró?nice
Wydatki IT dziel? si? na dwie g?ówne kategorie, ró?ni?ce si? charakterem i wp?ywem na finanse firmy:
- CAPEX (nak?ady inwestycyjne) to wydatki na zakup, modernizacj? lub rozwój ?rodków trwa?ych, takich jak serwery, macierze, sprz?t sieciowy, komputery czy licencje wieczyste na oprogramowanie. Charakteryzuj? si? wysokim kosztem pocz?tkowym, s? ujmowane w bilansie i amortyzowane w czasie. Firma staje si? w?a?cicielem zakupionych aktywów.
- OPEX (koszty operacyjne) to bie??ce wydatki zwi?zane z codziennym funkcjonowaniem IT – obejmuj? subskrypcje oprogramowania (np. SaaS), us?ugi chmurowe (IaaS, PaaS), outsourcing IT, dzier?aw? sprz?tu czy utrzymanie systemów. Maj? ni?szy próg wej?cia, opieraj? si? na regularnych p?atno?ciach i nie wi??? si? z nabyciem w?asno?ci – firma p?aci za dost?p, nie za aktywa.
Rosn?ca popularno?? modelu OPEX odzwierciedla szerszy trend przechodzenia z posiadania zasobów na korzystanie z us?ug.
Struktura polskiego rynku IT (2021–2025): sprz?t zwalnia, us?ugi i oprogramowanie przyspieszaj?
W ostatnich latach struktura wydatków IT w Polsce wyra?nie si? zmienia, a coraz wi?ksz? rol? odgrywaj? modele operacyjne.
Segment sprz?tu (CAPEX)
Wed?ug PMR, zakupy sprz?tu przez lata stanowi?y ponad po?ow? warto?ci rynku IT w Polsce. Jednak w 2023 r. nast?pi?o wyra?ne wyhamowanie – sprzeda? spad?a po okresie dynamicznego wzrostu. Powodem by?o m.in. nasycenie rynku komputerów osobistych oraz dzia?ania producentów i dystrybutorów, którzy redukowali ceny, by pozby? si? nadmiarowych zapasów.
Dane IDC potwierdzaj? ten trend: w 2023 r. ca?y rynek sprz?tu IT (w tym urz?dze? mobilnych i wearables) wzrós? tylko o 0,5%, a sprzeda? PC spad?a a? o 15% r/r. Prognozy na 2024 r. wskazuj? na mo?liwy dalszy spadek o 6,2%.
Tendencje te pokazuj?, ?e udzia? klasycznych wydatków inwestycyjnych (CAPEX) w bud?etach IT firm w Polsce stopniowo maleje.
Segment oprogramowania i us?ug (OPEX)
W przeciwie?stwie do sprz?tu, rynek oprogramowania i us?ug IT w Polsce ro?nie konsekwentnie i dynamicznie. Wed?ug PMR, w 2023 r. jego warto?? wzros?a o 8,2%, osi?gaj?c 30,5 mld z?, a do 2025 r. ma si?gn?? 34 mld z?. ?rednioroczna stopa wzrostu (CAGR) w latach 2022–2023 wynios?a 10%.
IDC wskazuje, ?e oprogramowanie by?o najszybciej rosn?c? kategori? w 2023 r. (10,3%), z prognoz? wzrostu o 14,8% w 2024 r. G?ównym motorem tego trendu s? rozwi?zania SaaS i us?ugi chmury publicznej. W 2023 r. rynek cloud computing w Polsce wzrós? o 25% r/r – z 1,6 do 2 mld USD – z czego a? 69,7% przypada?o na SaaS. IDC prognozuje utrzymanie tempa wzrostu chmury na poziomie 25% rocznie. Coraz wi?ksze jest te? zapotrzebowanie na outsourcing IT i us?ugi integracyjne.
Fitch Solutions szacuje, ?e w 2024 r. wi?kszo?? wydatków IT w Polsce przypadnie na us?ugi (22,77 mld USD) i oprogramowanie (9,02 mld USD), a tylko 3,08 mld USD na sprz?t. Cho? metodologia mo?e si? ró?ni?, kierunek zmian jest jednoznaczny: wydatki przesuwaj? si? z CAPEX w stron? OPEX i us?ugowego modelu IT.
OPEX zamiast sprz?tu: trwa?a zmiana w strukturze wydatków IT
Dane rynkowe wskazuj? na trwa??, strukturaln? zmian? w kierunku modelu OPEX, a nie tylko cykliczne spadki wydatków na sprz?t wynikaj?ce np. z wysokiego kosztu kredytu. Dynamiczny wzrost warto?ci rynku us?ug i oprogramowania – zw?aszcza chmury i SaaS – sygnalizuje zmian? preferencji firm w sposobie pozyskiwania i finansowania technologii.
Spadek sprzeda?y PC o 15% przy jednoczesnym wzro?cie rynku chmurowego o 25% w 2023 r. pokazuje, ?e firmy nie ograniczaj? inwestycji w IT, lecz zmieniaj? sposób jego konsumpcji. Wysokie stopy procentowe przyspieszaj? ten trend, cho? jego ?ród?a si?gaj? wcze?niejszej fali cyfryzacji.
Na przesuni?cie wydatków wp?ywaj? te? czynniki regulacyjne – m.in. KSeF czy raportowanie ESG – które ?atwiej wdra?a? za pomoc? nowoczesnych systemów SaaS. Globalni dostawcy, jak Microsoft czy SAP, dodatkowo wzmacniaj? ten kierunek, promuj?c chmurowe modele rozlicze?.
Zmiany nap?dzaj? te? efekty pandemicznej transformacji. Firmy, które w latach 2020–2021 zainwestowa?y w sprz?t do pracy zdalnej, dzi? niech?tnie ponosz? kolejne koszty zakupu. Przy wysokim koszcie kapita?u ch?tniej si?gaj? po modele takie jak DaaS, które wpisuj? si? w logik? wydatków operacyjnych.
OPEX vs. CAPEX: jak zmienia si? struktura wydatków IT w Polsce
Spadek udzia?u OPEX z 47,1% w 2020 r. do 42,9% w 2021 r. mo?e wydawa? si? zaskakuj?cy, ale wynika z kontekstu pandemicznego. W 2020 r. firmy masowo wdra?a?y narz?dzia do pracy zdalnej – g?ównie w modelu subskrypcyjnym – przy jednoczesnym chwilowym spowolnieniu sprzeda?y sprz?tu. Rok pó?niej rynek odbi?, a segment sprz?tu (np. laptopy) znacz?co wzrós?, co prze?o?y?o si? na spadek udzia?u procentowego OPEX, mimo jego wzrostu nominalnego.
Mo?na za?o?y?, ?e w 2020 r. firmy szybko wdro?y?y rozwi?zania operacyjne, a w 2021 r. nadrabia?y zaleg?o?ci inwestycyjne w infrastrukturze (CAPEX). Dopiero od 2022 r., wraz z cyklem podwy?ek stóp procentowych, trend przesuwania si? w stron? OPEX wyra?nie przyspieszy?.
Warto uwzgl?dni? tak?e tzw. efekt opó?nienia – decyzje inwestycyjne wymagaj? czasu i cz?sto s? planowane w cyklach rocznych. Podwy?ki stóp w IV kwartale 2021 r. mog?y wp?yn?? na struktur? wydatków dopiero w 2022 r., po korekcie bud?etów firm.
Si?a korelacji mi?dzy poziomem stóp a wyborem modelu finansowania IT zale?y od dynamiki zmian. Gwa?towne podwy?ki, jak w 2022 r., maj? silniejszy wp?yw ni? stabilizacja stóp na wysokim poziomie, przy której decyzje zaczynaj? zale?e? bardziej od cyklu ?ycia sprz?tu czy specyfiki bran?.
Powstaje pytanie: czy ewentualne obni?ki stóp odwróc? trend wzrostu OPEX? Raczej nie w pe?ni – model operacyjny, zw?aszcza chmurowy, zapewnia elastyczno??, skalowalno?? i szybki dost?p do innowacji, co czyni go atrakcyjnym niezale?nie od kosztu kapita?u. Ni?sze stopy mog? jednak sk?oni? cz??? firm do ponownego rozwa?enia inwestycji we w?asn? infrastruktur?, je?li TCO oka?e si? korzystne.
Wed?ug PMR, udzia? OPEX w wydatkach IT w Polsce w 2025 r. ma si? utrzyma? na poziomie ok. 46%, co mo?e oznacza? wykszta?cenie si? nowej równowagi mi?dzy CAPEX a OPEX.
Dlaczego OPEX zyskuje na znaczeniu przy wysokich stopach procentowych? Korzy?ci finansowe i operacyjne
Wzrost stóp procentowych i dro?szy kredyt sk?aniaj? firmy do rewizji strategii inwestycyjnych, zwi?kszaj?c zainteresowanie modelami OPEX. Istnieje kilka kluczowych powodów, dla których OPEX staje si? bardziej atrakcyjny w takim otoczeniu:
1. Ni?sze koszty wej?cia
Model OPEX – jak SaaS czy IaaS – eliminuje potrzeb? du?ych inwestycji pocz?tkowych w sprz?t, licencje czy infrastruktur?. Przy wysokim koszcie kapita?u mo?liwo?? korzystania z technologii bez anga?owania znacznych ?rodków staje si? kluczowa. Dla zarz?dów ?atwiej zaakceptowa? abonament ni? wydatek inwestycyjny.
2. Elastyczno?? i skalowalno??
Chmura i us?ugi subskrypcyjne umo?liwiaj? szybkie dopasowanie zasobów do potrzeb. Model „pay-as-you-go” pozwala unika? marnotrawstwa i „zamra?ania” kapita?u w sprz?cie, który mo?e szybko si? zdezaktualizowa?. CAPEX nie daje takiej elastyczno?ci.
3. Przewidywalno?? kosztów
Regularne op?aty u?atwiaj? bud?etowanie i zarz?dzanie przep?ywami pieni??nymi, co w warunkach niepewno?ci gospodarczej ma szczególne znaczenie. Coraz wi?cej firm docenia t? stabilno??, mimo trwaj?cej jeszcze adaptacji do nowych zasad ksi?gowania wydatków OPEX.
4. Przeniesienie ryzyka
W modelu OPEX to dostawca odpowiada za utrzymanie, modernizacj? i bezpiecze?stwo IT. Firma unika kosztów budowy w?asnych kompetencji, co przek?ada si? na oszcz?dno?? czasu i zasobów.
5. Szybszy dost?p do innowacji
SaaS i us?ugi chmurowe oferuj? bie??ce aktualizacje i dost?p do nowoczesnych technologii, m.in. AI, ML czy zaawansowanej analityki. Dzi?ki temu firmy mog? szybciej wdra?a? innowacje bez konieczno?ci ponoszenia du?ych kosztów wewn?trznych.
6. Zarz?dzanie ryzykiem finansowym
Wysokie stopy procentowe zwi?kszaj? koszt d?ugu zwi?zanego z inwestycjami CAPEX. Dla CFO przeniesienie wydatków do OPEX oznacza mniejsze ryzyko, wi?ksz? kontrol? nad finansami i bardziej elastyczne zarz?dzanie wska?nikami w bilansie i rachunku wyników.
7. Przyspieszona adaptacja modeli operacyjnych
Rosn?ce koszty finansowania przyspieszy?y akceptacj? OPEX przez dzia?y finansowe. Argumenty dostawców chmury – o elastyczno?ci, skalowalno?ci i optymalizacji kosztów – trafiaj? dzi? na bardziej podatny grunt ni? jeszcze kilka lat temu.
8. „Demokratyzacja” dost?pu do technologii
Model OPEX umo?liwia M?P dost?p do rozwi?za? wcze?niej zarezerwowanych dla du?ych firm – np. systemów do analizy danych czy zastosowa? AI. Przy wysokich stopach ta przewaga staje si? jeszcze bardziej odczuwalna, zw?aszcza dla firm wra?liwych na koszt kapita?u.
W efekcie OPEX nie jest ju? tylko alternatyw?, ale coraz cz??ciej strategicznym wyborem w zarz?dzaniu IT i finansami firmy.
Model OPEX nadal na fali – wp?yw stóp procentowych i globalnych trendów
Obecny poziom stóp procentowych (5,25% w po?owie 2025 r.) oraz przysz?e decyzje RPP wci?? b?d? oddzia?ywa? na rynek IT. Nawet przy stabilizacji lub lekkim spadku stóp, fundamentalne zalety OPEX – skalowalno??, elastyczno??, szybszy dost?p do innowacji (np. AI) i przeniesienie ryzyka na dostawc? – utrzymaj? jego dominacj?. Firmy, które pozna?y korzy?ci modeli chmurowych i subskrypcyjnych, rzadko wracaj? do inwestycji w tradycyjn? infrastruktur? – elastyczno?? i tempo wdro?e? zmieni?y ich oczekiwania wobec IT.
Trend ten wpisuje si? w szerszy, globalny kierunek. Gartner i IDC od lat prognozuj? wzrost znaczenia chmury i modeli „as-a-Service”. W Polsce impuls do przyspieszenia tej transformacji da? gwa?towny wzrost stóp procentowych, który wymusi? zmian? podej?cia do inwestycji;
Dla kana?u IT to jasny sygna?: rozwój kompetencji chmurowych, budowa oferty us?ugowej i rola doradcy biznesowego to nie chwilowa potrzeba, lecz klucz do d?ugofalowego sukcesu. Przysz?o?? rynku IT w Polsce b?dzie oparta na us?ugach, danych i AI – a OPEX pozostanie naturalnym modelem ich finansowania. Partnerzy gotowi na t? zmian? zyskaj? przewag?.
