W przypadku bezskutecznej egzekucji z maj?tku spó?ki z o.o. lub akcyjnej za jej zaleg?o?ci podatkowe ca?ym swoim maj?tkiem odpowiadaj? cz?onkowie zarz?du, je?li w zawiniony sposób, we w?a?ciwym czasie, nie zg?osz? wniosku o og?oszenie upad?o?ci spó?ki, lub nie zostanie otwarte post?powanie restukturyzacyjne, lub nie nast?pi zatwierdzenie uk?adu. Prezesi i inni cz?onkowie zarz?dów spó?ek zadaj? sobie pytanie kiedy jest ten w?a?ciwy czas na zg?oszenie wniosku o og?oszenie upad?o?ci i uwolnienie si? od odpowiedzialno?ci maj?tkowej za d?ugi przedsi?biorstwa?
Oskar?enie o udzia? w karuzeli VAT, puste faktury
Jedna ze spó?ek z o.o. zosta?a oskar?ona przez skarbówk?, o ?wiadome uczestnictwo w oszustwach podatkowych karuzeli VAT, w tym o wystawianie faktur niedokumentuj?cych rzeczywistych zdarze? gospodarczych. W listopadzie 2015 r. fiskus zabezpieczy? na maj?tku spó?ki przybli?on? kwot? zobowi?za? podatkowych za grudzie? 2013 r. oraz za I i II kwarta? 2014 r. w ??cznej wysoko?ci ponad 7,8 mln z?. W czerwcu 2016 r. naczelnik urz?du skarbowego okre?li? spó?ce niewykonane zobowi?zanie w podatku od towarów i us?ug za grudzie? 2013 r. i stycze? 2014 r. w wysoko?ci ponad 1,6 mln z?. W listopadzie, z uwagi na bezskuteczno??, umorzy? obejmuj?ce te zaleg?o?ci post?powanie egzekucyjne prowadzone wobec spó?ki.
Odpowiedzialno?? maj?tkowa prezesa spó?ki za jej zobowi?zania
Niemal 3 lata pó?niej, w lipcu 2019 r., naczelnik wszcz?? post?powanie podatkowe w sprawie orzeczenia solidarnej odpowiedzialno?ci podatkowej by?ego prezesa zarz?du spó?ki za jej zobowi?zania, które wraz z odsetkami za zw?ok? i kosztami egzekucyjnymi wynosi?y ju? blisko 2,5 mln z?. Prezes zarz?du wniós? odwo?anie od decyzji okre?laj?cej t? odpowiedzialno?? . Jak podniós? reprezentuj?cy go w sprawie adwokat Pawe? Chmielowiec z Kancelarii Prawnej Skarbiec, organ podatkowy stwierdzaj?c o niedope?nieniu obowi?zku z?o?enia w terminie wniosku o og?oszenie upad?o?ci, nie przeprowadzi? dowodu z ustalenia sytuacji maj?tkowej spó?ki, w jakiej znajdowa?a si? w tamtym czasie. To potwierdzi?oby, ?e ówczesny prezes nie by? zobligowany do zg?aszania takiego wniosku. Dodatkowo decyzja organu okre?laj?ca zobowi?zanie spó?ki zosta?a wydana w czasie, w którym przesta? on pe?ni? funkcj? prezesa zarz?du. Nie mia? wi?c mo?liwo?ci wp?yni?cia na to, czy spó?ka od decyzji organu si? odwo?a.
Brak przes?anek do og?oszenia upad?o?ci w trakcie kadencji obarczonego odpowiedzialno?ci? cz?onka zarz?du
Dyrektor izby administracji skarbowej jako organ odwo?awczy stwierdzi?, ?e z dokumentów Krajowego Rejestru Przedsi?biorców wynika, i? od dnia 21 listopada 2013 r. do 4 marca 2014 r. skar??cy pe?ni? funkcj? prezesa w zobowi?zanej spó?ce. Terminy p?atno?ci spornych zobowi?za? w VAT up?ywa?y 27 stycznia i 25 lutego 2014 r., a zatem w okresie pe?nienia funkcji cz?onka zarz?du. W skardze do Wojewódzkiego S?du Administracyjnego w Warszawie pe?nomocnik prezesa ponownie przytoczy?, ?e zebrany w sprawie materia? dowodowy nie dawa? podstaw do stwierdzenia, ?e w 2014 r. istnia?y przes?anki do og?oszenia upad?o?ci spó?ki.
Niewyp?acalno?? przedsi?biorcy
S?d przywo?uj?c tre?? przepisu art. 116 Ordynacji podatkowej, konstytuuj?cego odpowiedzialno?? podatkow? cz?onków zarz?du spó?ek kapita?owych, orzek?, ?e jej warunkiem jest ustalenie, i? we w?a?ciwym czasie cz?onek zarz?du nie zg?osi? wniosku o og?oszenie upad?o?ci spó?ki. WSA przyzna?, ?e na gruncie prawa podatkowego brak jest wyja?nienia poj?cia w?a?ciwego czasu na zg?oszenie. Odnosz?c si? do przepisu art. 10 ustawy – Prawo upad?o?ciowe i naprawcze (dalej: u.p.u.n.) wskaza?, ?e przes?ank? og?oszenia upad?o?ci d?u?nika b?d?cego przedsi?biorc? jest jego niewyp?acalno??. Z kolei zgodnie z art. 11 tej ustawy d?u?nik jest niewyp?acalny, je?li nie wykonuje swoich wymagalnych zobowi?za?, a tak?e gdy jego zobowi?zania przekrocz? warto?? posiadanego maj?tku, nawet je?li na bie??co zobowi?zania te wykonuje.
Co najmniej dwa zaleg?e zobowi?zania
Dla ustalenia, czy istniej? podstawy og?oszenia upad?o?ci decyduj?ce jest nie to, czy d?u?nik nie wykonuje wszystkich swoich zobowi?za?, a tylko czy nie wykonuje zobowi?za? wymagalnych. Skoro sprawa dotyczy przedsi?biorstwa, to w?a?ciwym czasem na realizacj? przez cz?onka zarz?du obowi?zku zg?oszenia wniosku o og?oszenie upad?o?ci jest moment, w którym przedsi?biorstwo to sta?o si? niewyp?acalne, czyli nie regulowa?o swoich wymagalnych zobowi?za?. Uchylaj?c zaskar?on? przez by?ego prezesa spó?ki decyzj? dyrektora izby administracji skarbowej s?d orzek?: podstaw? og?oszenia upad?o?ci jest trwa?e zaprzestanie p?acenia zobowi?za?, a nie brak zap?aty jednego zobowi?zania. ( ) stan niewyp?acalno?ci powstaje z chwil? nieuregulowania w terminie okre?lonym ustaw? lub umow? drugiego z kolei zobowi?zania (wyrok WSA w Warszawie z 21 stycznia 2022 r., sygn. akt III SA/Wa 1879/20).
Termin na zg?oszenie wniosku o og?oszenie upad?o?ci od dnia wyst?pienia do tego podstaw
S?d zauwa?y?, ?e organ w tej sprawie uzna?, i? obarczony odpowiedzialno?ci? prezes zarz?du spó?ki mia? obowi?zek z?o?y? wniosek o og?oszenie upad?o?ci ju? 10 lutego 2014 r., czyli dwa tygodnie po up?ywie terminu p?atno?ci VAT za pierwsze ze zobowi?za?, za grudzie? 2013 r. (termin up?yn?? 27 stycznia). Tymczasem termin p?atno?ci drugiego ze zobowi?za? – za stycze? 2014 r. – up?yn?? 25 lutego 2014 r. Maj?c na uwadze norm? art. 21 ust. 1 u.p.u.n., stanowi?c?, ?e d?u?nik jest obowi?zany, nie pó?niej ni? w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wyst?pi?a podstawa do og?oszenia upad?o?ci, zg?osi? w s?dzie wniosek o jej og?oszenie, jak i to, ?e by?y prezes pe?ni? swoj? funkcj? do 4 marca 2014 r., to nale?y stwierdzi?, ?e ów dwutygodniowy termin na zg?oszenie wniosku o og?oszenie upad?o?ci up?yn?? 11 marca 2014 r., a wi?c ju? tydzie? po odwo?aniu cz?onka zarz?du z pe?nionej funkcji. Dlatego, zdaniem s?du, organ powinien jeszcze raz przemy?le? podstawy ustalenia odpowiedzialno?ci prezesa spó?ki.
Zgodnie z aktualnie obowi?zuj?cym przepisem art. 21 ust. 1 ustawy Prawo upad?o?ciowe, d?u?nik ma na z?o?enie wniosku o og?oszenie upad?o?ci ju? nie dwa tygodnie, a 30 dni.
Problematyczne ustalenie w?a?ciwego czasu na zg?oszenie wniosku o og?oszenie upad?o?ci
– Przyj?cie przez cz?onków zarz?du spó?ki solidarnej odpowiedzialno?ci za jej zobowi?zania jest problematyk?, z któr? bardzo cz?sto spotykam si? w mojej praktyce adwokackiej komentuje adwokat Pawe? Chmielowiec z Kancelarii Prawnej Skarbiec. – Jak pokazuje przyk?ad tej sprawy, samo ustalenie up?ywu terminu p?atno?ci zobowi?za? nie mo?e przes?dza? o wyst?pieniu w?a?ciwego czasu na zg?oszenie wniosku o og?oszenie upad?o?ci spó?ki, a zatem i ziszczenia si? wszystkich przes?anek odpowiedzialno?ci cz?onka zarz?du.
Zgodnie z aktualn? tez? zawart? w wyroku Naczelnego S?du Administracyjnego z 20 lipca 2021 r.: W?a?ciwy czas na wnioskowanie o upad?o?? nale?a?o powi?za? z istnieniem zaleg?o?ci za trzy kolejne okresy rozliczeniowe, co przybiera?o ju? charakteru trwa?o?ci (III FSK 3637/21). W uzasadnianiu swojego wyroku WSA w Warszawie powo?a? si? m.in. na inne rozstrzygni?cie NSA, z 2 grudnia 2020 r.: Oczywist? pozostaje bowiem okoliczno??, i? krótkotrwa?e powstrzymanie p?acenia d?ugu wskutek przej?ciowych trudno?ci, nie jest podstaw? og?oszenia upad?o?ci. Czym innym jest wszak?e chwilowe nieregulowanie nale?no?ci przy zachowaniu przez spó?k? wzgl?dnej p?ynno?ci finansowej i posiadanie w krótkiej perspektywie zdolno?ci do wykonania wymagalnych wierzytelno?ci kontrahentów, czym innym za? trwa?e zaleganie z p?atno?ciami wynikaj?ce z braku maj?tku mo?liwego do zaspokojenia wierzycieli w jakiejkolwiek perspektywie czasowej. W ?wietle zatem art. 11 ust. 1 p.u.n. samo wyst?powanie opó?nienia w p?atno?ciach zobowi?za?, ich przeterminowanie, nie jest równoznaczne z niewyp?acalno?ci?, gdy jednocze?nie podmiot ten ma zdolno?? p?atnicz?, zobowi?zania maj? pokrycie w maj?tku spó?ki, istnieje mo?liwo?? sp?aty zobowi?za? w przysz?o?ci (II FSK 2437/19).
W innym wyroku z 21 kwietnia 2021 r. NSA orzek?: wniosek o og?oszenie upad?o?ci mo?na uzna? za z?o?ony we “w?a?ciwym czasie” tylko wtedy, gdyby nie up?yn??o wi?cej ni? dwa tygodnie od chwili, gdy d?ugi spó?ki przewy?szy?y warto?? jego maj?tku (powinno by?: jej maj?tku przyp. red.) (sygn. akt III FSK 3105/21). Ale w orzeczeniu tym NSA podkre?li? jednocze?nie, ?e skoro do obowi?zków cz?onka zarz?du nale?y prowadzenie spraw spó?ki, a spó?ka ?wiadomie uczestniczy?a w oszustwie skutkuj?cym powstaniem zaleg?o?ci w VAT, to nie mo?e on uwolni? si? od odpowiedzialno?ci podnosz?c, ?e w okresie pe?nienia przez niego funkcji nie wyst?powa?y okoliczno?ci zobowi?zuj?ce go do z?o?enia wniosku o og?oszenie upad?o?ci.
O odpowiedzialno?ci cz?onka zarz?du nie mo?e decydowa? samo opó?nienie spó?ki w p?atno?ciach
Nale?y zwróci? uwag?, ?e opisana wy?ej sprawa stanowi tylko przyk?ad, unaoczniaj?cy jak ka?de z kryteriów ustalania odpowiedzialno?ci zarz?du mo?e zawa?y? na wyniku post?powania i nie mo?na go traktowa? jako reprezentatywnego dla ka?dego stanu faktycznego. Dlatego tak wa?ne jest, aby dokona? profesjonalnej, kompleksowej oceny wszystkich przes?anek ustalenia odpowiedzialno?ci subsydiarnej cz?onka zarz?du, a jest ich przynajmniej kilka.
Obok daty powstania zobowi?zania, determinuj?cej moment na z?o?enie wniosku o og?oszenie upad?o?ci zarz?dzanej przez siebie spó?ki, nale?y równie? zweryfikowa? m.in. przes?ank? bezskuteczno?ci egzekucji wobec spó?ki, a tak?e czy w razie niez?o?enia wniosku o og?oszenie upad?o?ci w odpowiednim czasie wyst?puje zawinienie cz?onka zarz?du oraz czy wierzyciel poniós? szkod? ze wzgl?du na fakt niezg?oszenia spó?ki do upad?o?ci.
Autor: Robert Nogacki, w?a?ciciel Kancelarii Prawnej Skarbiec specjalizuj?cej si? w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsi?biorców
