Badania pokazuj? jasno: nadgodziny to realny problem na rynku pracy. Dotyka zdecydowanej wi?kszo?ci specjalistów oraz osób pe?ni?cych stanowiska kierownicze – bez wzgl?du na p?e?, wiek czy zawód. Ma negatywny wp?yw na ?ycie prywatne, samopoczucie oraz zdrowie, a tak?e cz?sto prowadzi do irytacji. Jak wynika z najnowszego raportu „Nadgodziny 2023”, stworzonego przez Hays Poland we wspó?pracy z kancelari? Baker McKenzie, z prac? w godzinach nadliczbowych mierzy si? a? 85 proc. pracowników i 92 proc. osób zarz?dzaj?cych zespo?em.
– Specjalistki i specjali?ci zgodnie przyznaj?, ?e praca ponad miar? nie wp?ywa dobrze na ich zdrowie, satysfakcj? i ?ycie prywatne. Gdyby by?o to mo?liwe, wi?kszo?? osób chcia?oby ca?kowicie wyeliminowa? nadgodziny ze swojego ?ycia zawodowego. Co zatem sprawia, ?e profesjonalistki i profesjonali?ci pracuj? za du?o? W rzeczywisto?ci to nie tylko zbyt wysoki nak?ad pracy, ale i kwestie mentalno?ci oraz kultury pracy – komentuje Alex Shteingardt, Dyrektor Regionalny na Europ? ?rodkowo-Wschodni? oraz Dyrektor Zarz?dzaj?cy Hays w Polsce.
Nadgodziny, czyli zbyt ma?o czasu i zbyt du?o pracy
Zdecydowana wi?kszo?? respondentek i respondentów badania opisanego na ?amach raportu Hays przyznaje, ?e zdarza im si? zostawa? w pracy d?u?ej. Prawie 7 na 10 osób z tej grupy wykonuje swoje obowi?zki s?u?bowe tak?e w dni wolne od pracy – wolne weekendy, ?wi?ta, w trakcie urlopu. Niemal po?owa respondentów (49 proc.) deklaruje, ?e nadliczbowo najcz??ciej przepracowuje maksymalnie 5 godzin w skali tygodnia. Przypadki ekstremalne nale?? natomiast do rzadko?ci, chocia? wiele zale?y te? od pe?nionej funkcji – im wy?sze stanowisko, tym wi?cej przypadków pracy w godzinach nadliczbowych.
Nadgodziny nie bior? si? z ?wietnych warunków pracy
W kontek?cie przyczyn powstawania nadgodzin, respondentki i respondenci s? raczej zgodni. Jako g?ówny powód pracy ponad miar? 78 proc. wskazuje zbyt wiele obowi?zków s?u?bowych. Aspekt ten mo?na natomiast analizowa? wielowymiarowo. Nadmiar pracy mo?e wynika? rzeczywi?cie z niewspó?mierno?ci zakresu zleconych zada? do wymiaru czasu pracy.
Natomiast w niektórych przypadkach powodem wyst?powania nadgodzin jest te? brak umiej?tno?ci priorytetyzacji lub problemy z produktywno?ci?. Te natomiast mog? wynika? zarówno z niedostatecznych kompetencji mi?kkich pracowników, jak równie? z nieefektywnych procesów biznesowych w organizacji, nieskutecznego modelu zarz?dzania lub niskiego poziomu cyfryzacji przedsi?biorstwa.
Zdaniem Agnieszki Czarneckiej, Head of HR Consultancy CEE w Hays, powodów powstawania nadgodzin w organizacjach warto upatrywa? znacznie g??biej, gdy? zbyt du?y nak?ad pracy to tylko jedna strona medalu.
– Cz?sta praca w nadgodzinach mo?e wi?za? si? z kulturowymi, cz?sto nieu?wiadomionymi przekonaniami o pracy, które poniek?d wynikaj? z historii Polski. Jako naród od zawsze byli?my przyzwyczajeni do wymagaj?cej pracy w niesprzyjaj?cych warunkach. St?d te? wielu pracowników do dzi? funkcjonuje w – nie do ko?ca zdrowej – kulturze ci??kiej pracy i prze?wiadczeniu, ?e zostaj?c w niej d?u?ej ni? 8 godzin dziennie, zyska si? uznanie wspó?pracowników oraz szefowej lub szefa, co zaowocuje lepszymi perspektywami rozwojowymi i zarobkowymi – zaznacza Agnieszka Czarnecka.
Znajduje to odzwierciedlenie w wynikach badania. 39 proc. ankietowanych ma poczucie, ?e nadgodziny wynikaj? z oczekiwa? prze?o?onych. Istnieje zatem szansa, ?e praca ponad miar? bardzo cz?sto jest rezultatem przekona? obu stron – pracowników o tym, ?e nadgodziny prowadz? do lepszej oceny prze?o?onych oraz mened?erów zak?adaj?cych, ?e nadgodziny s? naturalnym elementem pracy i ?wiadcz? o zaanga?owaniu zatrudnionych.
Co wi?cej, przesz?o co trzeci respondent badania twierdzi, ?e problem nadgodzin tkwi w kulturze organizacyjnej, a 28 proc. powo?uje si? na niesprzyjaj?ce procesy i niedostateczn? technologi?. Jest to wa?ny sygna? dla pracodawców, aby pochyli? si? nad sposobem zarz?dzania w firmie, wzajemnym zrozumieniem oraz wsparciem.
Gdy kuleje komunikacja
W obr?bie kultury ci??kiej pracy cz?sto mówi si? o tym, ?e czas po?wi?cony na wykonywanie obowi?zków s?u?bowych ?wiadczy o zaanga?owaniu pracownika. W wielu przypadkach jest to nies?uszne i krzywdz?ce wyobra?enie. Natomiast by? mo?e to w?a?nie przez nie cz??? pracowników z w?asnej inicjatywy decyduje si? zostawa? w pracy d?u?ej, nie postrzegaj?c tego jako problemu i nie komunikuj?c tego mened?erce lub mened?erowi.
To z kolei stanowi pod?o?e kolejnego problemu – niedostatecznej komunikacji. Prac? w nadgodzinach deklaruje 85 proc. profesjonalistek i profesjonalistów. Jednak o tym, ?e cz?onkowie zespo?ów pracuj? w nadgodzinach, przekonanych jest niespe?na 1/3 osób pe?ni?cych stanowiska mened?erskie. Sk?d ta rozbie?no?? opinii? By? mo?e rzeczywi?cie jest tak, ?e pracownicy odnotowuj? nadgodziny, natomiast z ró?nych powodów nie komunikuj? tego problemu prze?o?onym, przez co ci nie traktuj? tej sprawy jako priorytetowej do rozwi?zania.
Potencjalna przyczyna tkwi równie? w samym postrzeganiu nadgodzin. W perspektywie kadry mened?erskiej, nadgodzin? mo?e bowiem by? praca po godzinach realizowana na polecenie prze?o?onego lub prze?o?onej. Tymczasem pracownicy jako nadgodziny mog? interpretowa? ka?d? sytuacj?, gdy w pracy musieli zosta? d?u?ej, poniewa? z ró?nych wzgl?dów nie uda?o im si? wykona? wszystkich zada? w ci?gu standardowego, 8-godzinnego dnia pracy.
Jak przytacza Micha? Lisawa, Partner kieruj?cy Dzia?em Prawa Pracy w kancelarii Baker McKenzie:
– Prac? w nadgodzinach mo?na poleci? podw?adnym w razie szczególnych potrzeb pracodawcy oraz w razie konieczno?ci prowadzenia akcji ratowniczej. Je?li maj? one miejsce, to praca ponadwymiarowa jest obowi?zkiem pracownika. Z drugiej strony nale?y pami?ta?, ?e pracodawca nie powinien ustala? nadgodzin jako planowego, standardowego harmonogramu pracy. Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych mo?e by? wydane w dowolny sposób, np. pisemnie lub ustnie. W praktyce mo?e zosta? wydane tak?e nie wprost, czyli w sposób dorozumiany. Dlatego w niektórych sytuacjach za takie polecenie mo?e zosta? uznany sam brak sprzeciwu prze?o?onego na wykonywanie d?u?ej pracy w jego obecno?ci b?d? zlecenie pilnych zada?, których nie da si? wykona? w godzinach pracy.
Ekspert Baker McKenzie podkre?la równie?, ?e prac? w nadgodzinach trzeba pracownikom zrekompensowa? dodatkowym czasem wolnym albo specjalnym dodatkiem do wynagrodzenia. Przy czym rekompensata finansowa za prac? ponadwymiarow? nie przys?uguje pracownikom zarz?dzaj?cym zak?adem pracy. Nie przys?uguje ona tak?e kierownikom wyodr?bnionych jednostek, chyba ?e pracowali w niedziel? lub ?wi?to i nie otrzymali za to innego dnia wolnego.
Co po?o?y temu kres?
Cho? obecny krajobraz nadgodzin na polskim rynku pracy nie wygl?da optymistycznie, to wiele mo?e si? zmieni? wraz z wchodzeniem na rynek pracy kolejnych osób z pokolenia Z.
– Dzi?ki obserwacji pracy swoich rodziców i dziadków, Zetki w wi?kszo?ci maj? jasn? wizj? tego, jak nie chc? pracowa?. Najm?odsze osoby na rynku maj? jasno postawione cele w kontek?cie swojej kariery i work-life balance. – zaznacza Agnieszka Czarnecka z Hays Poland i dodaje – Ponadto, aby zatrzyma? rozwój kultury ci??kiej pracy, czasami warto po prostu pogodzi? si? z faktem, ?e w ?yciu prywatnym i zawodowym nie zawsze jeste?my w stanie zrobi? wszystkiego, co by?my chcieli lub co jest od nas oczekiwane. Rosn?ca ?wiadomo?? tego faktu mo?e przyczyni? si? do pozytywnej zmiany w polskiej kulturze pracy.
Nawet ma?e, wprowadzane stopniowo zmiany mog? przyczyni? si? do odwrotu od przyt?aczaj?cych nak?adów pracy oraz niezdrowych nawyków na rzecz wi?kszej koncentracji na w?asnym dobrostanie oraz wi?kszego wsparcia i zaufania w organizacjach.
