Dost?p do sprawdzonych i rzetelnych informacji to jedno z podstawowych praw ka?dego obywatela. Gdy jednak trwa wojna prawdziwe informacje staj? si? dobrem nadrz?dnym zarówno dla jednej, jak i drugiej strony konfliktu. Doskonale wiedz? o tym Rosjanie, którzy w wywo?anej na Ukrainie wojnie stosuj? dezinformacj?, jako jedno z narz?dzi s?u??ce do przeprowadzenia wojny informacyjnej. W pierwszych dniach wojny podj?li prób? odci?cia Ukrainy od ??czno?ci telekomunikacyjnej. Jak do tego dosz?o? Czy jest mo?liwe odci?cie od ??czno?ci i informacji ponad 44-milionowego kraju?
26 lutego 2022 r., dwa dni po ataku Rosji na Ukrain?, wicepremier Ukrainy – Mykhailo Faedorova – zaapelowa? do Elona Muska m.in. o wsparcie Ukrainy w kwestii zapewnienia ??czno?ci. O dostarczenie Starlinków.
Rosyjskie ministerstwa odpowiedzialne za propagand? maj? 70-letnie do?wiadczenie w pozbawianiu Europejczyków dost?pu do wolnych mediów. Ju? w 1940 roku ZSRR skutecznie zak?óca? audycje Radia Watykan prowadzone w j?zyku litewskim. W dobie XXI wieku, kiedy media spo?eczno?ciowe staj? si? g?ównym ?ród?em informacji dla wielu internautów, mamy okazj? obserwowa? nowe metody manipulacji faktami. Tym razem odbywa si? to dzi?ki zaawansowanym systemom zbudowanym na potrzeby kontrolowania widma fal elektromagnetycznych. Dzi?ki takim urz?dzeniom jak legendarna ju? Krasucha-C4, wojska W?adimira Putina podj??y prób? pozbawienia 44-milionowej Ukrainy zasi?gu sieci komórkowych. Przekszta?cenie ponad 600 000 km2 jednego z najwi?kszych krajów w Europie w tzw. bia?? plam? zasi?gu internetowego ma zapewni? rosyjskiej machinie wojennej przej?cie ca?kowitej kontroli nad przep?ywem informacji na terenie ogarni?tym wojn?. Czy agresja komunikacyjna na tak? skal? jest w ogóle mo?liwa?
Rosyjski dzi?cio? z Czarnobyla
Czy rozmiar ma znaczenie? To pytanie od wieków trapi?o ca?e zast?py filozofów. Definitywn? odpowied? na to nurtuj?ce zagadnienie znale?li, a jak?e, sowieccy in?ynierowie… przynajmniej w kontek?cie instalacji radarowych.
W lipcu 1976 roku w pobli?u miejscowo?ci Czarnobyl (wówczas jeszcze nie owianej z?? s?aw?), w?odarze ZSRR uruchomili instalacj? o nazwie Duga. Duga by?a strategicznym radarem pozahoryzontalnym (OTH) pracuj?cym w zakresie fal krótkich. Dwubiegunowa konstrukcja sk?ada si? z odbiornika o niebagatelnych wymiarach 300 x 135 metrów i nieco tylko mniejszego nadajnika o wymiarach 210 x 85 metrów.
Niebotyczne rozmiary radaru dzia?aj?cego na cz?stotliwo?ciach 4 – 30 MHz oraz poziomy emitowanych sygna?ów sprawia?y, ?e by? on w stanie wywo?ywa? zak?ócenia odbiorników fal radiowych oddalonych nawet o 3 000 kilometrów. Sygna? Dugi potrafi? kompletnie zablokowa? komunikacj? radiow? prowadzon? z wykorzystaniem radia CB w pa?mie 27 MHz nawet w odleg?ej Portugalii. Specjali?ci dywagowali, i? transmisje z sowieckiej instalacji mog? mie? moc rz?du kilku megawatów (milionów watów). Spekulacje okaza?y si? jednak niedoszacowane, poniewa? w rzeczywisto?ci moc nadajników radaru wynosi?a a? 10 megawatów. Krótkofalowcy nazwali sygna? Dugi rosyjskim dzi?cio?em z powodu charakterystycznego rytmu przypominaj?cego stukanie tego skrzydlatego cie?li. Mimo, i? 14 listopada 1989 roku instalacja zosta?a wycofana z u?ycia decyzj? sowieckiego ministra obrony, stukanie radiowego dzi?cio?a dalej jest dost?pne na portalach zrzeszaj?cych fanów radiotechniki.
Radiowa ?elazna kurtyna
Mimo swojego potencja?u (cho? ubocznego) w kontek?cie wywo?ywania zak?óce? odbiorników radiowych, g?ównym zadaniem Dugi by?o ostrzeganie przed atakiem j?drowym ze strony USA. Aby skutecznie odci?? Europejczyków mieszkaj?cych za ?elazn? kurtyn? od nieczystych my?li wywo?anych s?uchaniem alianckich rozg?o?ni radiowych, agentura ZSRR zbudowa?a rozleg?? siatk? punktów zag?uszaj?cych. Od rosyjskiej Ba?aszychy, przez litewsk? Poniewie?, a? po polski Lidzbark Warmi?ski.
Radiowa ?elazna kurtyna oparta zosta?a na infrastrukturze antenowej po??czonej z licznymi nadajnikami i modulatorami zag?uszaj?cymi. Jej g?ównym zadaniem by?o zatrzymanie audycji Radia Wolna Europa, G?osu Ameryki, BBC czy Radia France Internationale. W?adze sowieckie p?aci?y niebotyczne kwoty za monopol informacyjny. Wed?ug szacunków roczne utrzymanie przemys?u zag?uszaj?cego kosztowa?o ZSRR 900 milionów dolarów rocznie. Jak walczy? z tak zaawansowanym systemem propagandy?
Inwencja i pomys?owo?? mieszka?ców bloku wschodniego by?y w tym aspekcie wr?cz nieocenione. Jedn? z najbardziej skutecznych metod okaza?y si? p?tle wykonane z drutu lub innego przewodnika elektrycznego. Owe s?awetne metalowe kó?ka znane s? do dzi? i mo?na je kupi? w pobliskim markecie RTV/AGD. Mowa o niczym innym jak magnetycznych antenach p?tlowych. Pozwala?y one na ods?uch blokowanych sygna?ów radiowych. W gratisie dostarcza?y szerokie u?miechy s?uchaczom audycji Jana Nowaka-Jeziora?skiego. Wieczorem 29 listopada 1988 roku ZSRR zaprzesta? zag?uszania zagranicznych stacji radiowych. Do ko?ca 1988 roku w Zwi?zku Radzieckim, Bu?garii i Czechos?owacji wy??czono ponad 1600 nadajników rozmieszczonych w 120 centrach zag?uszania. By? to oficjalny koniec tego kosztownego przedsi?wzi?cia sowieckiej propagandy. Jednak ?wiadkowie bior?cy udzia? w pogrzebie anachronicznego systemu i owoców jego zak?amania nie docenili instynktu samozachowawczego biurokratów upadaj?cej pot?gi, jak? by?o ZSRR. W s?ynnym cytacie z filmu „Psy”, by?y funkcjonariusz SB o pseudonimie „Dziadek” mówi do granego przez Bogus?awa Lind? Franza: „A gdzie ja teraz robot? znajd?, jak ja tylko przes?uchiwa? umiem?”. Wydaje si?, ?e podobny dylemat dopad? w?odarzy ministerialnych odpowiedzialnych za zag?uszanie zachodnich agencji informacyjnych. Jednak w ich przypadku, parafrazuj?c, pytanie zapewne brzmia?o: „A jak? robot? teraz znajdziemy, jak my tylko zag?usza? potrafimy?”. Niestety, nawet (a mo?e zw?aszcza) tak pod?e umiej?tno?ci okaza?y si? przydatne w nowej rzeczywisto?ci zwanej Federacj? Rosyjsk?.
Krasucha-C4 czyli repeater GSM w wydaniu XXL
Od ponad roku Urz?d Komunikacji Elektronicznej ostrzega Polaków przed zakupem i samodzieln? instalacj? magicznego urz?dzenia przeznaczonego do dwukierunkowego wzmacniania sygna?ów radiowych, zwanego popularnie reapeterem. Mimo systematycznej rozbudowy infrastruktury sieci komórkowych i coraz skuteczniejszego pokrycia obszaru Polski sieci? ?wiat?owodów, nadal borykamy si? z problemem tzw. bia?ych plam zasi?gowych. Miejsc, gdzie dost?p do Internetu jest znacznie utrudniony lub wr?cz niemo?liwy. Wiele sklepów internetowych mami swoich klientów szybkim w zastosowaniu i relatywnie tanim rozwi?zaniem tego problemu. Panaceum na kiepski zasi?g sieci maj? by? wspomniane reapetery. Urz?dzenia te funkcjonuj? w powszechnej ?wiadomo?ci jako wzmacniacze sygna?u sieci komórkowej. Na si?? sygna?u komórkowego w miejscu jego odbioru wp?ywa nie tylko odleg?o?? od stacji bazowej, ale tak?e forma ukszta?towania terenu, uk?ad budynków, rozk?ad ?cian a nawet rodzaj materia?u u?ytego do ich konstrukcji. Repeatery teoretycznie pozwalaj? obej?? te ograniczenia, poniewa? przechwytuj? fale radiowe ze stacji bazowej i je powielaj?, emituj?c wzmocniony sygna?, który dociera, np. do naszego smartfonu. Identycznie dzia?aj? tak?e w kierunku do stacji bazowej, z t? ró?nic?, ?e wzmacniaj? sygna? od smartfonu.
Jednak w?a?nie w zwi?zku z tym przechwytywaniem sygna?ów, repeatery stwarzaj? podstawowy problem, jakim jest zak?ócanie prawid?owego dzia?ania sieci nawet w promieniu 10 kilometrów. Z tego powodu UKE wymaga od u?ytkowników uzyskania odpowiedniego pozwolenia na instalacj? wzmacniacza. Ponadto ,taka instalacja powinna by? wykonana przez operatora sieci komórkowej. W Polsce za samowol? polegaj?c? na uruchomieniu tego typu urz?dzenia grozi grzywna do 1000 z? i ograniczenie albo pozbawienie wolno?ci do 2 lat. Dlatego refleksja nad zabaw? w domoros?ego radio-instalatora jest w tym przypadku wysoce zalecana.
W?a?nie kwestia zak?óce? funkcjonowania ca?ej struktury sieci w danej lokalizacji i fakt, ?e spora cz??? repeaterów sprowadzanych z Chin nie posiada dokumentów potwierdzaj?cych zgodno?? ich wykonania z wymaganiami zasadniczymi dyrektywy 2014/53/UE (tzw. RED) determinuje penalizacj? takiej ingerencji w integralno?? infrastruktury sieci komórkowych. Pozostaje zasadnicze pytanie. Co z t? Krasuch??
Otó? enigmatyczne urz?dzenie kryj?ce si? pod tym sformu?owaniem to rosyjski system o nazwie 1RL257 Krasucha-C4. Szerokopasmowa wielofunkcyjna stacja zag?uszaj?ca produkowana jest od 2010 roku. System zosta? zamontowany na czteroosiowym podwoziu BAZ-6910-022. Krasucha przeciwdzia?a wykrywaniu stosowanemu przez Statki Powietrzne Wczesnego Ostrzegania (AWACS) i innym powietrznym systemom radarowym. Charakteryzuje si? zasi?giem skutecznie zak?ócaj?cym dzia?anie satelitów na niskiej orbicie oko?oziemskiej (LEO), mo?e równie? spowodowa? trwa?e uszkodzenie urz?dze? radioelektronicznych.
Fot. Rosyjski system o nazwie 1RL257 Krasucha-C4. Szerokopasmowa wielofunkcyjna stacja zag?uszaj?ca. ?ród?o: mil.ru
Rosyjski system jest odpowiedzialny za str?cenie co najmniej jednego drona rozpoznawczo-bojowego Bayraktar TB2 w ogarni?tej wojn? Syrii. Równie? radary naziemne mog? by? zag?uszane przez Krasucha-4. Zakres cz?stotliwo?ci, na której operuje system, faktycznie jest szeroki, bo rozci?ga si? od 8,5 GHz do 18 GHz. Zasi?g skutecznego dzia?ania urz?dzenia to 300 kilometrów. By? mo?e nie jest to nielegalny repeater sensu stricto, ale jego dzia?anie wywo?uje podobne skutki. Rosyjska bro? radioelektroniczna ma na celu kontrolowanie widma fal elektromagnetycznych lub u?ycie ukierunkowanej energii w celu jego kontrolowania. Panowanie nad widmem elektromagnetycznym u?atwia atakowanie wroga, jak równie? ogranicza jego mo?liwo?ci ofensywne poprzez odebranie przewagi wynikaj?cej z wykorzystania systemów naprowadzania. Ataki radioelektroniczne mog? odbywa? si? z powietrza, morza, l?du lub przestrzeni kosmicznej dzi?ki zastosowaniu systemów za?ogowych i bezza?ogowych. Takie ataki s? najcz??ciej kierowane na komunikacj?, radary lub inne zasoby wojskowe i cywilne. Krasucha nie tylko zak?óca dzia?anie sieci w promieniu 300 kilometrów.
System wr?cz monopolizuje dost?p do niej. To pot??ne narz?dzie do walki radioelektronicznej nie jest jednak jedynym asem w r?kawie Rosjan.
Bro? radioelektroniczna – czym jest i do czego s?u?y
Armia rosyjska rozmieszcza swoje ?rodki do walki radioelektronicznej na poziomie operacyjnym i taktycznym. Jednostki szczebla operacyjnego s? zorganizowane w brygady, bataliony i kompanie. Ka?da z nich ma odr?bne zadania polegaj?ce na wspieraniu szeroko poj?tych dzia?a? wojennych. Brygady radioelektroniczne (WRE) s? niezale?nymi formacjami wojskowymi zapewniaj?cymi operacyjn? i strategiczn? ofensyw? WRE na przydzielonym rejonie konfliktu zbrojnego. Jednostki te nie tylko wspomagaj? walk? wojsk l?dowych, ale bior? równie? udzia? w naziemnej obronie przeciwlotniczej. Wydaje si?, ?e podobn? rol? pe?ni? Samodzielne Bataliony WRE. Taktyczna wojna elektroniczna jest zapewniana dzi?ki Kompaniom WRE, które odpowiadaj? za wyposa?enie sprz?towe formacji manewrowych armii rosyjskiej. Typowa Samodzielna Brygada WRE jest w stanie prowadzi? wojn? elektroniczn? na du?ej cz??ci teatru dzia?a?. Zadaniem takich jednostek jest zag?uszanie wrogich radarów powietrznych, sieci telefonii komórkowej i ??czno?ci radiowej o wysokiej cz?stotliwo?ci. Szczegó?owy sk?ad systemów radioelektronicznych sk?adaj?cych si? na Samodzieln? Brygad? WRE przedstawiamy w tabeli poni?ej:
| Nazwa systemu | Zastosowanie systemu | Zakres cz?stotliwo?ci |
| 1 x Murma?sk-BN | Rozpoznanie promieniowania elektromagnetycznego (COMINT) Zag?uszanie komunikacji (COMJAM) radiowej opartej na falach krótkich | 3 MHz – 30 MHz |
| 1 x RB-341V Leer -3 | Rozpoznanie promieniowania elektromagnetycznego (COMINT) i zag?uszanie komunikacji (COMJAM) sieci komórkowych | 30 MHz – 3 GHz |
| 1 x IL269 Krasucha-2.0 | Zak?ócanie radarów powietrznych | 1 GHz – 2 GHz |
| 1 x 1RL257 Krasucha-C4 | Zak?ócanie radarów powietrznych | 8,5 GHz – 18 GHz |
| 1 x 1L267 Moskwa-1 | System radarów pasywnych odpowiedzialny za rozpoznanie promieniowania elektromagnetycznego (COMINT) | 30 MHz – 18 GHz |
Jednostkom manewrowym armii rosyjskiej, takim jak pu?ki strzelców zmotoryzowanych, brygady i dywizje zmechanizowane oraz brygady czo?gów, cz?sto towarzysz? kompanie WRE. Jednak wed?ug publicznie dost?pnych ?róde? informacji nie wszystkie oddzia?y posiadaj? w swoim sk?adzie systemy do prowadzenia tego typu dzia?a?. W przypadku ich nieobecno?ci formacje te musz? polega? na zapewnieniu wsparcia radioelektronicznego przez Samodzielne Brygady i Bataliony WRE na szczeblu okr?gów wojskowych. Kompanie WRE zapewniaj? takim jednostkom wsparcie na poziomie taktycznym. Ma to pomóc jednostce manewrowej w szybkim osi?gni?ciu strategicznego celu. Rosyjskie Kompanie WRE wdra?aj? du?e ilo?ci systemów obejmuj?cych ró?ne zakresy fal. Sk?ad typowej kompanii WRE prezentujemy w tabeli poni?ej:
| Nazwa systemu | Zastosowanie systemu | Zakres cz?stotliwo?ci |
| 1 x RP-330KPK | Systemy dowodzenia C2 (Command and control) | Brak danych |
| 1 x R-330K | Systemy dowodzenia C2 (Command and control) | Brak danych |
| 2 x R-325UMV | COMINT/COMJAM fal krótkich | 1,5 MHz – 30 MHz |
| 2 x R-378B | COMINT/COMJAM fal krótkich | 1,5 MHz – 30 MHz |
| 2 x R-330B | COMINT/COMJAM fal metrowych VHF | 30 MHz – 100 MHz |
| 1 x R-330Z | Zak?ócanie systemów nawigacji satelitarnej opartych na GNSS (m.in. GPS) oraz COMINT/COMJAM fal VHF i decymetrowych fal UHF | 100 MHz – 2 GHz |
| 2 x SPR-2/RTUT-B | Zag?uszanie pracy bezpieczników stosowanych w broni detonowanej drog? radiow? | 95 MHz – 420 MHz |
| 21 x RP-377U/UV | COMJAM fal VHF i fal UHF | 30 MHz – 3 GHz |
| 2 x R-934B | COMJAM fal VHF w zakresie cz?stotliwo?ci u?ywanych przez lotnictwo cywilne | 20 MHz – 2 GHz |
Niektóre systemy wykorzystywane przez brygady i kompanie WRE armii rosyjskiej s? montowane na pojazdach. Inne, takie jak RP-377U/UV, mieszcz? si? w zestawie plecakowym. Eksperci uwa?aj?, i? poza RP-377U/UV pozosta?e systemy radioelektroniczne Rosjan mog? by? u?ywane wy??cznie stacjonarnie. Oznacza to, ?e nie mog? posuwa? si? wraz z si?ami manewrowymi. To istotne ograniczenie zmusi?o strategów W?adimira Putina do stosowania taktyki tzw. parasoli radioelektronicznych os?aniaj?cych post?puj?ce oddzia?y przed atakami przeciwnika.
Jak wida?, szerokie spektrum wykorzystywanych przez Rosjan systemów WRE pozwala ich wojskom na:
• zag?uszanie i przechwytywanie komunikacji opartej na falach krótkich;
• zag?uszanie i przechwytywanie komunikacji opartej na falach VHF i UHF;
• zag?uszanie i przechwytywanie komunikacji opartej na sieciach komórkowych;
• zak?ócanie systemów nawigacji satelitarnej, np. GPS;
• zag?uszanie i przechwytywanie komunikacji przeznaczonej dla lotnictwa cywilnego;
• zag?uszanie pracy bezpieczników stosowanych w broni detonowanej drog? radiow?.
Wed?ug serwisu militarnego Armada International Rosjanie rozmie?cili na terenie Ukrainy sze?? Niezale?nych Brygad WRE, trzy Niezale?ne Bataliony WRE oraz dwie kompanie WRE. Dzi?ki zaanga?owaniu tak du?ych si? oczekuj? ca?kowitej dominacji w sferze wojny radioelektronicznej.
Jednak rzeczywisto?? szybko zweryfikowa?a imaginacje rosyjskich genera?ów. Okaza?o si?, ?e taktyczne spekulacje naje?d?ców by?y jedynie mrzonkami na temat cyfrowej supremacji ich wojsk. Kube? zimnej wody na ich g?owy wyla? Elon Musk. Nie odmawiaj?c sobie przy tym charakterystycznej dozy sarkazmu. Ca?y potencja? radioelektroniczny Rosjan zosta? zniweczony przez komercyjny system telekomunikacyjny Starlink o czym pisali?my w zesz?ym tygodniu. Dzi?ki wsparciu szefa SpaceX Ukraina otrzyma?a du?? ilo?? terminali Starlink, które pozostaj? jedynym kana?em komunikacji nie znajduj?cym si? pod kontrol? armii Putina. Mimo prób zag?uszania sygna?u, Starlinki w dalszym ci?gu zapewniaj? Ukrai?com kontakt ze ?wiatem zewn?trznym.
Obwód Kaliningradzki – strefa wolna od sygna?u GPS
W sobot?, 5 marca 2022 roku, w stolicy Finlandii – Helsinkach – dosz?o do spotkania prezydentów: Joe Bidena i Sauli Niinist. Przywódcy USA i Finlandii mieli rozmawia? na temat zacie?nienia wspó?pracy militarnej i ewentualnego wst?pienia Finlandii w struktury sojuszu NATO. Pe?na wzajemnych kurtuazji wizyta nie skupi?a zbyt wielkiej uwagi w?ród serwisów informacyjnych. Jednak konsekwencje spotkania okaza?y si? du?o dalej id?ce ni? polityczne deklaracje o zacie?nieniu relacji. Wkrótce po zako?czeniu spotkania piloci fi?skich linii lotniczych Finnair zacz?li informowa? o zak?óceniach sygna?u GPS, które napotkali podczas przelotów w pobli?u Obwodu Kaliningradzkiego.
Wed?ug Fi?skiej Agencji Transportu i Komunikacji Traficom, 10 lotów rejsowych napotka?o utrudnienia spowodowane utrat? nawigacji. Wed?ug dyrektora Traficom Jari Pöntinena samoloty Finnair s? wyposa?one w alternatywne systemy nawigacji, które pozwalaj? na kontynuowanie lotu mimo utraty sygna?u GPS. Niestety tyle szcz??cia nie mieli klienci litewskich linii lotniczych Transaviabaltika. Litewski przewo?nik by? zmuszony do odwo?ania 18 lotów rejsowych pomi?dzy Helsinkami i lotniskiem Savonlinna po?o?onym w po?udniowo-wschodniej Finlandii. Lotnisko w Savonlinna nie jest wyposa?one w alternatywny system nawigacji. Wed?ug ekspertów próba startu lub l?dowania w tak trudnych warunkach mo?e doprowadzi? do katastrofalnych konsekwencji. Cz?onek zarz?du Tranaviabaltika Rene Must poinformowa?a, i? przewo?nik 3-krotnie podejmowa? prób? lotu mi?dzy Helsinkami i Savonlinna. Wszystkie z nich zako?czy?y si? niepowodzeniem. Mimo licznych pró?b o komentarz biuro prasowe Kremla nie udzieli?o ?adnej odpowiedzi. Wed?ug cz??ci ekspertów ds. wojny radioelektronicznej utrudnienia jakie napotkali piloci z Finlandii i Litwy mog?y by? zaledwie cz??ci? szerszej kampanii wymierzonej w Europ?. Jak wygl?da ingerencja w systemy nawigacyjne oparte na GPS?
W?adimir Putin Le Grand Spoofer
Oszustwa na tzw. wnuczka s? plag?, która od kilku lat dotyka polskich seniorów. Kr?tacze podaj?cy si? za wnuki potencjalnych ofiar wy?udzaj? od nich oszcz?dno?ci, niejednokrotnie gromadzone przez ca?e ?ycie. Ten rodzaj przest?pczo?ci jest relatywnie nieskomplikowany, a przy tym skrajnie bezczelny. Zorganizowana grupa oszustów telefonuje (przede wszystkim na telefony stacjonarne) podaj?c si? za cz?onka rodziny, który wpad? w konflikt z prawem. Jedynym sposobem na uwolnienie si? spod odpowiedzialno?ci karnej jest wp?ata du?ej kwoty na konto prokuratury lub jednostki Policji. Po omówieniu szczegó?ów przekazania pieni?dzy na miejscu pojawia si? tzw. odbierak (osoba odbieraj?ca gotówk?) i znika z kopert? wype?nion? banknotami. Tego typu oszustwa sta?y si? jednak retro. Now? mod? w ?wiecie oszustów jest tzw. spoofing.
Spoofer preferuje bardziej wyszukan? metod? kontaktu i wy?udzenia. Spoofing to oszustwo, w którym przest?pca podszywa si? pod pewn? osob?, firm? lub inne zaufane ?ród?o. Cele takiego ataku mog? by? ró?ne: kradzie? informacji, przekonanie ofiary do zainstalowania z?o?liwej aplikacji albo wprowadzenie zamieszania i destabilizacji. Bardzo cz?sto przest?pcy chc? uzyska? dost?p do cudzego konta bankowego. Mo?na wyró?ni? wiele rodzajów spoofingu: telefoniczny, e-maila, IP, URL czy danych GPS. Oczywist? oczywisto?ci? jest to, ?e król petrodolarów W?adimir Putin nie wysy?a linków internetowych na komórki Europejczyków, aby uzyska? dost?p do ich kont bankowych. Jednak w kwestii spoofingu GPS rosyjski dyktator nie ma sobie równych.
Ten rodzaj „naci?gania” polega na zmanipulowaniu odbiornika GPS poprzez nadawanie sfa?szowanego sygna?u. Taki sygna? ma za zadanie imitowa? standardowy, prawid?owy sygna? GPS. Mo?e równie? powtórnie nadawa? oryginalny sygna? zdobyty w innym miejscu lub o innym czasie. Te sfa?szowane sygna?y mog? by? modyfikowane w taki sposób, by odbiorca b??dnie oszacowa? swoj? aktualn? pozycj?. Jedna z form ataku GPS spoofing, nazywana atakiem carry-off, zaczyna si? od nadania sygna?u GPS zsynchronizowanego z oryginalnym sygna?em obserwowanym przez cel ataku. Si?a sygna?u sfa?szowanego jest stopniowo zwi?kszana i zmieniana w stosunku do oryginalnego sygna?u.
Taki typ ataku doprowadzi? do przechwycenia drona Lockheed Martin RQ-170 w pó?nocno-wschodnim Iranie w 2011 roku. Grupa studentów mechaniki z Cockrell School of Engineering w University of Texas w Austin przeprowadzi?a pozorowany atak na luksusowy jacht „Bia?a Ró?a” w 2013 roku, aby udowodni? skuteczno?? spoofingu GPS. Jacht by? mylnie nawigowany przy u?yciu sfa?szowanego sygna?u z Monako do wyspy Rodos. Studenci przebywaj?cy na pok?adzie jachtu wykorzystali urz?dzenia generuj?ce fa?szywy sygna? GPS i dzi?ki stopniowemu zwi?kszaniu jego sygna?u zdominowali si?? sygna?u prawdziwego satelity, doprowadzaj?c w efekcie do zmiany kursu jachtu.
Wracaj?c do Rosjan – od pocz?tku 2021 roku w mi?dzynarodowych serwisach informacyjnych pojawia?y si? materia?y na temat kurortu Gelend?yk po?o?onego nad Morzem Czarnym. Wed?ug rosyjskiego opozycjonisty Aleksieja Nawalnego, znajduje si? tam kompleks budynków zbudowany dla prezydenta Rosji. Nawalny uwa?a, i? jest to nowy pa?ac W?adimira Putina.
Inwestycja warta oko?o miliarda dolarów jest tajemnic? poliszynela. Nie zmienia to faktu, ?e rosyjski prezydent nie lubi w?cibskich oczu na swoich nieruchomo?ciach. Prawdopodobnie z tego powodu region Morza Czarnego sta? si? Mekk? spoofingu GPS. Jedno z fa?szerstw by?o szczególnie niepokoj?ce. W 2017 roku francuski tankowiec Atria p?yn?cy do rosyjskiego portu Noworosyjsk napotka? niespodziewane problemy z nawigacj? GPS. Wed?ug za?ogi statku podczas rejsu uruchomiony zosta? alarm nawigacyjny (GPP). Nawigacja tankowca wskazywa?a, i? znajduje si? on nie na wodzie, lecz na l?dzie, a do tego na terenie oddalonego o 26 kilometrów lotniska Gelend?yk. Zaniepokojony kapitan skontaktowa? si? z innymi statkami w okolicy. Pozosta?e za?ogi zg?asza?y dok?adnie ten sam problem. Ameryka?ska Administracja Morska (MARAD) ostrzeg?a fregaty znajduj?ce si? w tej cz??ci Morza Czarnego o potencjalnym zagro?eniu. Sygna?y z Globalnego Systemu Nawigacji Satelitarnej (GNSS, w tym GPS) w pobli?u kurortu wydaj? si? by? bardzo cz?sto zak?ócane lub zniekszta?cane. Nie by? to pierwszy przypadek spoofingu GPS, o który podejrzewa si? W?adimira Putina.
Wiosn? 2019 roku ameryka?ski non-profit Center for Advanced Defense Studies (C4ADS) opublikowa? raport na temat rosyjskiego spoofingu. Analitycy oparli swój raport na trzech ?ród?ach: danych dost?pnych publicznie, danych z systemów automatycznej identyfikacji statków (AIS) oraz odbiornika GPS zainstalowanego na Mi?dzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Wed?ug analizy Rosja jest „pionierem” w technikach fa?szowania, które by?y wykorzystywane cz??ciej ni? dotychczas. Przede wszystkim do ochrony VIP-ów i obiektów strategicznych. Nie jest jasne, czy incydent z tankowcem by? bezpo?rednio powi?zany z domniemanym pa?acem Putina. Jednak C4ADS spekuluje, ?e móg? mie? wi?cej wspólnego z wizyt? rosyjskiego prezydenta w Anapa nad Morzem Czarnym, gdzie obserwowa? post?py w budowie gazoci?gu TurkStream. W latach 2016–2018 na tym obszarze odnotowano ponad 4600 przypadków spoofingu, a raport sugerowa?, ?e Gelend?yk jest odwiedzany przez funkcjonariuszy s?u?b bezpiecze?stwa. Jest to zgodne z popularnymi, ale niepotwierdzonymi doniesieniami, ?e prezydent W?adimir Putin ma prywatn? rezydencj? na obrze?ach miasta.
Po przeanalizowaniu kilku hipotez analitycy C4DS uwa?aj?, ?e system fa?szowania GNSS u?ywany w pobli?u Gelend?yk ma form? instalacji naziemnej. Bior?c pod uwag? cz?sty charakter podszywania si? pod GNSS w pobli?u kurortu i szeroko zakrojony spoofing GPS oddzia?uj?cy na przep?ywaj?ce w okolicy statki, wydaje si?, ?e równie istotnym powodem takich dzia?a? mo?e by? bliskie po?o?enie portu Noworosyjsk. Noworosyjsk jest jednym z najwi?kszych portów g??binowych w Rosji. Jest to siedziba du?ego kontyngentu rosyjskiej Floty Czarnomorskiej. Czy problemy Fi?skich i Litewskich linii lotniczych spowodowane by?y spoofingiem rosyjskich jednostek stacjonuj?cych w Obwodzie Kaliningradzkim? Ci??ko jednoznacznie odpowiedzie? na to pytanie. Jednak dotychczasowa ingerencja s?u?b W?adimira Putina w systemy GPS uprawdopodabnia tak? hipotez?.
Lataj?cy BTS
Opisany rodzaj szachrajstwa jest szczególnie niebezpieczny dla statków morskich i powietrznych. Jednak przeci?tny Kowalski nie posiada w swoim gara?u Boeinga 737 czy kontenerowca przewo??cego rop? naftow? z Bliskiego Wschodu. Jednym z narz?dzi do prowadzenia WRE s? drony wyposa?one w wyposa?enie takie, jak instalowane w stacjach bazowych telefonii komórkowej. Bezza?ogowe statki powietrzne jako stacje bazowe (Unmanned Aerial Vehicle as Base Stations, UAV-BS) to obiecuj?ca technologia ?agodzenia awarii naziemnych stacji bazowych lub staj?ca si? idealnym tymczasowym rozwi?zaniem do odci??enia prze?adowanej sieci.
UAV-BS mo?e zosta? wdro?ony w celu uzupe?nienia istniej?cych systemów komórkowych poprzez zapewnienie dodatkowej pojemno?ci dla obszarów, które tego wymagaj?. Takie instalacje s? w stanie zapewni? zasi?g sieci w sytuacjach krytycznych dla bezpiecze?stwa publicznego, na przyk?ad podczas zgromadze? i marszów. Niestety, jak z ka?d? now? technologi?, równie? w tej sytuacji napotykamy pewien dylemat. Urz?dzenia tego typu mog? równie dobrze by? wykorzystywane do szeroko zakrojonych akcji spoofingowch. UAV-BS daj? np. mo?liwo?ci wysy?ania fa?szywych SMS-ów czy zbierania informacji, etc.
Ju? w 2013 roku ameryka?ska firma Harris Corporation wyprodukowa?a urz?dzenie o nazwie Stingray (P?aszczka). P?aszczka to modu? do przechwytywania to?samo?ci abonentów mobilnych tzw. IMSI-catcher. P?aszczka jest u?ywana do przechwytywania ruchu z telefonów komórkowych i ?ledzenia danych o lokalizacji ich u?ytkowników. Modu? pe?ni rol? „fa?szywej” stacji bazowej i staje si? po?rednikiem mi?dzy docelowym telefonem komórkowym, a rzeczywistymi antenami dostawcy us?ug. Taka procedura nazywana jest atakiem „man-in-the-middle” (MITM). Standard bezprzewodowy 3G i 4G zapewnia pewne ograniczenie ryzyka ze wzgl?du na wzajemne uwierzytelnianie wymagane zarówno od telefonu, jak i sieci. Jednak zaawansowane ataki s? w stanie obni?y? poziom 3G i 4G do us?ug sieciowych niewymagaj?cych wzajemnego uwierzytelniania. Modu?y IMSI-catcher s? u?ywane w wielu krajach przez organy ?cigania i agencje wywiadowcze. Ich stosowanie wzbudzi?o powa?ne obawy dotycz?ce swobód obywatelskich i prywatno?ci. Dlatego jest ono ?ci?le regulowane. Gdyby tak pot??na technologia zosta?a u?yta przez wrogie si?y na terenie obj?tym wojn?, na przyk?ad w celu wysy?ania wiadomo?ci SMS do lokalnej ludno?ci odwo?uj?cych alarm bombowy, wówczas skutki mog?yby si? okaza? tragiczne.
Limity PEM w Rosji. Definicja hipokryzji
Rosja od czasów sowieckich nie zrewidowa?a przepisów okre?laj?cych dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych. Jest to frapuj?ca dychotomia. Z jednej strony administracja W?adimira Putina wywiera?a du?y nacisk na szybki rozwój rodzimej infrastruktury 5G. Z drugiej strony kurczowo trzyma si? anachronicznych przepisów z zamierzch?ych czasów. Przepisów, które de facto uniemo?liwiaj? wdro?enie nowej technologii mobilnej. Nie jest to jedyny przejaw hipokryzji Rosjan. Kraj, w którym limit PEM wynosi 0,1 W/m2 nie ma najmniejszego problemu z wytaczaniem infrastruktury WRE, która emituje PEM przekraczaj?cy ten limit o rz?dy wielko?ci. Wynika to mi?dzy innymi z faktu, i? limit dotyczy wy??cznie urz?dze? komercyjnych. Licencje wydawane agencjom rz?dowym i wojsku dzia?aj? na podstawie innych przepisów.
Rosyjska administracja s?ynie z moralizowania mi?dzynarodowych agencji takich jak ICNIRP w kontek?cie opracowanych przez nie limitów PEM. Zarzuca ich naukowcom szachowanie ?yciem i zdrowiem miliardów ludzi na ca?ym ?wiecie. Tego typu hipotezy wysuwa pa?stwo, które ma d?ug? i bujn? histori? tworzenia konstrukcji zag?uszaj?cych i szpiegowskich, które za nic mia?o zdrowie i ?ycie ludzkie. Konstrukcji, które nie by?y ograniczone ?adnymi limitami, a cel ich funkcjonowania wynika? z najbardziej prymitywnych pobudek. Nie jest to pierwsza sytuacja moralnej ekwilibrystyki uprawianej przez W?adimira Putina. Miejmy jednak nadzieje, ?e b?dzie jedn? z ostatnich.
O projekcie
Projekt „Sprawna telekomunikacja mobilna jako klucz do rozwoju i bezpiecze?stwa” realizowany przez KPRM we wspó?pracy z Instytutem ??czno?ci – Pa?stwowym Instytutem Badawczym w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa Dzia?anie 3.4. Kampania ma na celu zwi?kszenie ?wiadomo?ci Polaków w zakresie dzia?ania, wykorzystania, bezpiecze?stwa i znaczenia mobilnych sieci telekomunikacyjnych, a tym samym us?ug (w tym publicznych) opartych o te sieci. W ramach projektu zrealizowane zostan? dzia?ania w nast?puj?cych obszarach: walka z dezinformacj?, edukacja, podstawy prawne procesu inwestycyjnego, bezpiecze?stwo i jako?? ?ycia.
Autor: Instytut ??czno?ci – Pa?stwowy Instytut Badawczy
