Do 1 maja 2021 roku spó?ki komandytowe, które zdecydowa?y si? przesun?? moment obj?cia ich podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT), mog? zadecydowa? o wprowadzeniu modyfikacji w swojej strukturze, tak aby dostosowa? si? do zmian fiskalnych. Jednak przepisy prawne odnosz?ce si? do takich podmiotów, jak spó?ka komandytowa, czy spó?ka z ograniczon? odpowiedzialno?ci?, wbrew pozorom nie s? jednoznaczne. St?d uprawnienia i obowi?zki z nich wynikaj?ce mog?, i s?usznie, wydawa? si? skomplikowane i nieoczywiste.
Czasu na wprowadzenie niezb?dnych zmian nie zosta?o zbyt wiele – pami?tajmy jednak, aby dobrze si? przygotowa?, zanim podejmiemy konkretne dzia?ania. Regulacje dotycz?ce spó?ek potrafi? by? zawi?e i pe?ne niuansów – dobrze wi?c, aby?my mieli pewno??, ?e w?a?ciwie je rozumiemy.
Praktyczne Pu?apki
Jednym ze sposobów zmiany umowy jest zmiana statusu w spó?ce przez jej wspólników: dotychczasowy komplementariusz staje si? komandytariuszem, za? komandytariusz staje si? komplementariuszem i na nowo ustala si? ich partycypacj? w zyskach i stratach spó?ki. Stosowanym praktycznym rozwi?zaniem jest równie? przyst?pienie do spó?ki nowych komandytariuszy i przez to zwi?kszenie uczestników przy podziale wypracowywanego zysku.
Zmiana sk?adu osobowego spó?ki komandytowej wi??e si? ze zmian? umowy i wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba ?e odmiennie stanowi umowa spó?ki komandytowej i np. takie uprawnienie przewiduje tylko dla niektórych wspólników. O ile wi?c w spó?ce istnieje zgodne przekonanie w zakresie konieczno?ci wprowadzenia zmian, to jednak?e w praktyce proces takiej zmiany mo?e „utkn?? w miejscu” lub zako?czy? si? fiaskiem, gdy nie zostan? zachowane niezb?dne wymogi prawne – a tych jest do?? sporo.
Spó?ka z o.o. – kto jest reprezentantem?
Spó?k? z o.o. zasadniczo reprezentuje jej zarz?d zgodnie z zasadami reprezentacji okre?lonymi w umowie spó?ki, czyli np. jednoosobowo lub wieloosobowo, przy uczestnictwie kilku cz?onków zarz?du spo?ród ca?ego jego sk?adu. Zasada ta doznaje ograniczenia w zakresie zawierania umów pomi?dzy spó?k?, a jej cz?onkiem zarz?du. Z tak? za? sytuacj? spotykamy si?, gdy cz?onkami zarz?du spó?ki z o.o. b?d?cej komplementariuszem w spó?ce komandytowej s? osoby, które jednocze?nie w tej spó?ce posiadaj? status komandytariuszy. Wówczas zmiana umowy spó?ki komandytowej traktowana jest w?a?nie jako zmiana umowy zawieranej pomi?dzy spó?k? z o.o., a jej cz?onkiem/cz?onkami zarz?du.
Zgodnie z dominuj?cym pogl?dem, spó?ka z ograniczon? odpowiedzialno?ci? b?d?ca komplementariuszem spó?ki komandytowej nie mo?e by? reprezentowana przez swój zarz?d przy zmianie umowy spó?ki komandytowej, je?li komandytariuszem jest cho? jeden z cz?onków zarz?du. Nie jest istotne czy sk?ad osobowy zarz?du sp. z o.o. jest w 100% to?samy ze sk?adem osobowym wspólników (komandytariuszy) w spó?ce komandytowej. Wystarczy, ?e jedna osoba spo?ród grona cz?onków zarz?du jest komandytariuszem.
Nie mo?na omin?? tej zasady „wyznaczaj?c” do zawarcia zmiany umowy spó?ki komandytowej osoby z jej zarz?du, które nie s? komandytariuszami. Co to oznacza w praktyce? Dla przyk?adu:
Spó?ka z ograniczon? odpowiedzialno?ci? ma zarz?d sk?adaj?cy si? z 2 osób: Pana X i Pani Y oraz obowi?zuje zasada jednoosobowej reprezentacji. W spó?ce komandytowej, w której spó?ka z o.o. jest wspólnikiem, drugim ze wspólników jest Pan X. Spó?ki z o.o., NIE MO?E samodzielnie reprezentowa? Pani Y przy zmianie umowy spó?ki komandytowej.
Pe?nomocnik spó?ki do zawierania umów z cz?onkami jej zarz?du (Art. 210 § 1 Ksh)
Zmiana umowy w podmiotu, jakim jest spó?ka komandytowa wymaga poza podj?ciem uchwa?y przez jej wspólników w przedmiocie wprowadzanych zmian w tej umowie, równie? z?o?enia przez wszystkich wspólników o?wiadczenia zawieraj?cego zgod? na tak? zmian? umowy spó?ki komandytowej. Taka zgoda wynika wprost z tre?ci przepisu art. 9 ustawy kodeks spó?ek handlowych (dalej ksh). W imieniu spó?ki z o.o. jako jej komplementariusza zasadniczo takie o?wiadczenie powinien z?o?y? jej zarz?d. W praktyce jest jednak inaczej.
Zmiana umowy spó?ki komandytowej, w tym z?o?enie przez wspólników spó?ki o?wiadczenia obejmuj?cego zgod? na tak? zmian?, traktowana jest jako zmiana umowy zawieranej pomi?dzy spó?k? z o.o., a jej cz?onkiem/cz?onkami zarz?du. Znajdzie zatem zastosowanie przepis art. 210 § 1 ksh, zgodnie z którym przy realizacji takich czynno?ci spó?k? z o.o. powinien reprezentowa? pe?nomocnik powo?any uchwa?? wspólników (alternatywnie jej rada nadzorcza, cho? w praktyce w sp. z o.o. to raczej rzadko??). Regulacja art. 210 § 1 ksh nie odnosi si? do rodzajów zawieranych umów, nale?y zatem uzna?, ?e chodzi o jak?kolwiek umow?, równie? niezwi?zan? z wykonywaniem funkcji cz?onka zarz?du. Potwierdzeniem s?uszno?ci takiej praktyki jest uchwa?a S?du Najwy?szego z dnia 7 wrze?nia 2018 roku w sprawie o sygn. akt: III CZP 42/18. Zgodnie ze stanowiskiem, je?li cz?onek zarz?du spó?ki z o.o. jest razem z t? spó?k? wspólnikiem spó?ki komandytowej, do wyra?enia przez spó?k? z o.o. zgody na zmian? umowy spó?ki komandytowej – wymaganej na podstawie art. 9 ksh – ma zastosowanie art. 210 § 1 ksh.
A jakie s? skutki naruszenia przepisu Art. 210 § 1 Ksh?
Konsekwencje wadliwej reprezentacji sp. z o.o. b?d?cej komplementariuszem spó?ki komandytowej s? bardzo dotkliwe, gdy? skutkuj? niewa?no?ci? bezwzgl?dn? czynno?ci zmiany umowy spó?ki komandytowej – co istotne nie da si? jej konwalidowa?, czyli „naprawi?”. Umowa zawarta niezgodnie z art. 210 § 1 ksh jest bezwzgl?dnie niewa?na na podstawie art. 58 kodeksu cywilnego i nie ma mo?liwo?ci potwierdzenia takiej czynno?ci w trybie art. 103 kodeksu cywilnego, do którego odsy?a przepis art. 39 kodeksu cywilnego. Uzasadnieniem tego stanowiska jest fakt, ?e oba te przepisy (art. 39 oraz 103 kodeksu cywilnego) reguluj? przypadek, gdy zawieraj?cy umow? na rzecz osoby prawnej (spó?ki kapita?owej) jako jej organ nie jest nim albo przekracza zakres umocowania takiego organu. Tymczasem cz?onek zarz?du reprezentuj?c spó?k? w umowie z jej cz?onkiem zarz?du, jest nale?ycie umocowany do reprezentacji spó?ki i nie przekracza swoich uprawnie?.
Mamy zatem do czynienia nie z brakiem umocowania, czy te? z przekroczeniem zakresu umocowania, lecz z naruszeniem bezwzgl?dnej normy zawartej w przepisie art. 210 § 1 ksh, a która wskazuje, ?e przy tego rodzaju umowach zarz?d jako organ spó?ki nie mo?e jej reprezentowa?.
Forma notarialna pe?nomocnictwa w trybie Art. 210 § 1 Ksh
Kolejn? praktyczn? pu?apk? reprezentacji spó?ki z o.o. przy zmianie umowy spó?ki komandytowej jest… forma, w jakiej zostanie udzielone pe?nomocnictwo w trybie art. 210 § 1 ksh Konkretnie czy wystarczy zwyk?a forma pisemna, czy te? pe?nomocnictwo powinno by? udzielone w formie aktu notarialnego. Dobrej podpowiedzi do rozwi?zania tej „zagadki” nie stanowi niestety przepis art. 2 ksh, który jedynie ogólnie wskazuje, ?e:
·      w sprawach, których nie reguluje kodeks spó?ek handlowych stosuje si? wprost przepisy kodeksu cywilnego
·      w sprawach, w których wymaga tego w?a?ciwo?? stosunku prawnego spó?ki, przepisy kodeksu cywilnego stosuje si? odpowiednio, a wi?c z niezb?dnymi zmianami.
Nie jest zatem jasnym czy na potrzeby wyboru formy dla ustanowienia pe?nomocnika spó?ki z o.o. powinno si? stosowa? przepisy kodeksu cywilnego wprost, czy odpowiednio.
Praktyczn? wskazówk? mo?emy znale?? w orzecznictwie S?du Najwy?szego:
Przyk?adowo w postanowieniu z dnia 27 lutego 2009 roku (sygn. akt: II CSK 509/08) S?d Najwy?szy stwierdzi?, ?e: „zgodnie z art. 106 ksh umowa spó?ki komandytowej powinna by? zawarta w formie aktu notarialnego. Przyj?cie formy aktu notarialnego dla umowy spó?ki powoduje, ?e niezachowanie tej formy skutkuje bezwzgl?dn? niewa?no?ci? dokonanej czynno?ci prawnej. W formie aktu notarialnego pod rygorem niewa?no?ci umowy powinni zatem z?o?y? o?wiadczenia tak komandytariusze, jak i komplementariusze. Na tle umowy za?o?ycielskiej spó?ki komandytowej pojawia si? wyst?puj?ce w sprawie zagadnienie dotycz?ce formy podejmowanej uchwa?y o udzieleniu pe?nomocnictwa do jej zawarcia. (…) kodeks spó?ek handlowych nie zawiera regulacji tej kwestii. Oznacza to, ?e nale?y poprzez art. 2 ksh si?gn?? do unormowa? zawartych w kodeksie cywilnym, w szczególno?ci do art. 99 k.c., który znajduje tu zastosowanie wprost, gdy? nie sprzeciwia si? temu w?a?ciwo?? (natura) stosunku spó?ki”.
Przepis art. 99 § 1 kodeksu cywilnego stanowi za?, ?e je?eli do wa?no?ci czynno?ci prawnej potrzebna jest szczególna forma, pe?nomocnictwo do dokonania tej czynno?ci powinno by? udzielone w tej samej formie. Reasumuj?c, uchwa?a o powo?aniu pe?nomocnika do reprezentacji spó?ki z o.o. przy czynno?ci zmiany umowy spó?ki komandytowej powinna mie? form? kwalifikowan? jako akt notarialny, pod rygorem niewa?no?ci.
Gdy Wspólnik jest za granic?
Utrudnieniem w zachowaniu formy dokumentu jakim jest akt notarialny do powo?ania pe?nomocnika spó?ki z o.o. mo?e by? przebywanie jej wspólników poza granicami kraju. Sytuacji nie upraszcza trwaj?ca pandemia wywo?ana wirusem COVID-19, skutkiem czego s? wprowadzone znaczne ograniczenia w przemieszczaniu si? oraz restrykcje w postaci przymusowej kwarantanny dla osób podró?uj?cych pomi?dzy krajami ?rodkami zbiorowej komunikacji. Przepisy kodeksu spó?ek handlowych dotycz?ce spó?ki z ograniczon? odpowiedzialno?ci? daj? mo?liwo?? odbycia zgromadzenia wspólników w trybie zdalnym z udzia?em polskiego notariusza. Jednocze?nie nale?y zaznaczy?, ?e wykluczona jest w tym przypadku forma obiegowego zbierania pisemnych g?osów pod uchwa?ami. Wynika to st?d, ?e wybór pe?nomocnika powinien odby? si? w trybie tajnym, a czego nie mo?na zapewni? zbieraj?c pisemne g?osy.
Innym prostszym i zdecydowanie szybszym rozwi?zaniem jest udzielenie przez wspólnika przebywaj?cego za granic? pe?nomocnictwa osobie, która mo?e stawi? si? stacjonarne na zgromadzenie wspólników. Dla takiego pe?nomocnictwa wystarczaj?ca jest zwyk?a forma pisemna. Nale?y jednak pami?ta?, ?e przepis art. 243 § 3 ksh wprowadza ograniczenia i takim pe?nomocnikiem nie mo?e by? ani cz?onek zarz?du spó?ki, ani pracownik spó?ki.
Czy cz?onek zarz?du mo?e by? pe?nomocnikiem Sp. z o.o.?
O ile przepis art. 243 § 3 ksh zakazuje cz?onkowi zarz?du spó?ki bycia pe?nomocnikiem wspólnika na zgromadzeniu wspólników spó?ki, to jednak?e ciekawym zagadnieniem jest to, czy cz?onek zarz?du nie b?d?cy komandytariuszem spó?ki komandytowej mo?e zosta? powo?any jako pe?nomocnik w trybie art. 210 § 1 ksh. Co znamienne zagadnienie to do tej pory nie znalaz?o jednoznacznego rozstrzygni?cia, a zatem przy podj?ciu decyzji kto mo?e by? pe?nomocnikiem spó?ki z o.o. przy zmianie umowy spó?ki komandytowej, powinny zawa?y? nie tylko wzgl?dy praktyczne, ale przede wszystkim „niewzruszalno?ci” czynno?ci podejmowanych przez takiego pe?nomocnika.
Zgodnie z jednym z pogl?dów, cz?onek zarz?du spó?ki mo?e dzia?a? jako pe?nomocnik powo?any na podstawie przepisu art. 210 § 1 ksh gdy? przepis ten nie zawiera katalogu osób – na wzór przepisu art. 243 § 3.- które nie mog? by? pe?nomocnikiem.
A zatem co nie jest zakazane, to jest dozwolone.
Drugi pogl?d stanowi, ?e powo?anie cz?onka zarz?du na pe?nomocnika podmiotu jakim jest spó?ka z ograniczon? odpowiedzialno?ci? jest obej?ciem przepisu art. 210 § 1 ksh Ten argument w mojej opinii nie wydaje si? by? przekonuj?cy, skoro to decyzj? wspólników powo?ywany jest pe?nomocnik i akurat ma nim by? cz?onek zarz?du nie b?d?cy komandytariuszem. To zatem wspólnikom powinna zosta? pozostawiona decyzja. Na chwil? obecn? wydaje si?, ?e rozwi?zanie tego zagadnienia przes?dzi? S?d Najwy?szy uchwa??  z dnia 30 stycznia 2019 roku w sprawie o sygn. akt: III CZP 71/18). Stwierdzi?, ?e:
1.    „przy zawieraniu umowy w sporze z cz?onkiem zarz?du spó?ki z ograniczon? odpowiedzialno?ci?, spó?k? t? mo?e reprezentowa? – na podstawie uchwa?y zgromadzenia wspólników – pe?nomocnik umocowany rodzajowo albo do okre?lonej umowy lub okre?lonego sporu (art. 210 § 1 ksh)”
2.    Je?eli jednak w spó?ce komandytowej komplementariuszem jest spó?ka z ograniczon? odpowiedzialno?ci?, jej pe?nomocnikiem na podstawie art. 210 § 1 ksh nie mo?e by? osoba b?d?ca jednocze?nie komandytariuszem w tej spó?ce komandytowej i cz?onkiem zarz?du spó?ki z ograniczon? odpowiedzialno?ci? – komplementariusza; takie powi?zanie sprzeciwia si? naturze spó?ki komandytowej.”
