Spirala problemów i wyzwaÅ„, z jakimi muszÄ… mierzyć siÄ™ gospodarki na Å›wiecie zdaje siÄ™ nie mieć koÅ„ca. Sytuacja makroekonomiczna w sposób najdotkliwszy wpÅ‚ywa na poszczególne firmy, szczególnie z sektora MÅšP, przyczyniajÄ…c siÄ™ do spowolnienia lub zahamowania ich wzrostu, do którego byliÅ›my przyzwyczajeni jeszcze w 2019 roku. Ostatnie lata to jeden z najtrudniejszych momentów nowego millenium i wiele firm niestety nie przetrwaÅ‚o tego momentu. Warto jednak zauważyć, że firmy, które wciąż walczÄ…, nabierajÄ… zupeÅ‚nie nowej odpornoÅ›ci, a kadra zarzÄ…dcza znaczniej przychylniej ocenia rozwiÄ…zania majÄ…ce zabezpieczyć organizacjÄ™ przed niespodziewanym. Należy przyznać, że to bardzo pozytywny efekt zawirowaÅ„ gospodarczych i bolesnego odejÅ›cia od jakże mylnego zaÅ‚ożenia, że biznes kreowany jest w niezmiennym Å›rodowisku, w dodatku stale rosnÄ…cym. Cieszy fakt, że tak wiele firm wyciÄ…gnęło lekcjÄ™ i otworzyÅ‚o siÄ™ na zmiany. Szczególnie, że, jak spodziewajÄ… siÄ™ analitycy – sytuacja gospodarcza nie ustabilizujÄ™ siÄ™ tak szybko, jakbyÅ›my chcieli, a elastyczność i dobre przygotowanie wciąż mogÄ… przesÄ…dzić o być albo nie być danej organizacji.
Warunki funkcjonowania firm
2022 to rok olbrzymich zmian. Firmy przeszÅ‚y od optymizmu do negatywnych nastrojów, mimo, że zarówno na poczÄ…tku, jak i w koÅ„cówce roku towarzyszyÅ‚ im wysoki poziom niepewnoÅ›ci wzglÄ™dem sytuacji gospodarczej. Wiele firm borykaÅ‚o siÄ™ z poważnymi problemami wynikajÄ…cymi z sytuacji makroekonomicznej. I o ile rok temu wszyscy mieliÅ›my nadziejÄ™ na polepszenie sytuacji, o tyle wÅ‚aÅ›nie 2022 rok pokazaÅ‚, że wszystko może siÄ™ wydarzyć, a po jednej katastrofie może zupeÅ‚nie niespodziewanie nadejść kolejna.Â
Na powyższym wykresie dokładnie możemy zaobserwować nastroje firm w ciągu ostatnich 5-ciu kwartałów.[1] Co ciekawe, olbrzymi spadek nastrojów w lutym 2022 nie miał bezpośredniego związku z wybuchem konfliktu na Ukrainie. Indeks wyznaczany jest bowiem z góry i został opublikowany 10 lutego, dokładnie 2 tygodnie przed oficjalną eskalacją konfliktu. Na tak drastycznie odstający wynik wpłynęły olbrzymie spadki sprzedaży w sektorze mikro przedsiębiorstw i MŚP. Po krótkiej górce w kwietniu, nastroje przedsiębiorców znów zaczęły się pogarszać, by w sierpniu przekroczyć barierę neutralności. Obecnie przedsiębiorcy są w momencie, w którym mają sporo nadziei na polepszenie koniunktury jeszcze w 2023 roku. Jednak w tym zakresie wiele zależy od warunków, w jakich funkcjonują firmy, które przedstawia poniższy wykres.
DziÄ™ki danym zebranym przez Polski Instytut Ekonomiczny[2] możemy zaobserwować zmianÄ™ w istotnoÅ›ci wpÅ‚ywu poszczególnych czynników na prowadzenie dziaÅ‚alnoÅ›ci. WedÅ‚ug deklaracji przedsiÄ™biorstw, w 2022 roku znaczÄ…co pogorszyÅ‚y siÄ™ warunki funkcjonowania przedsiÄ™biorstw. Jednym z najwiÄ™kszych wyzwaÅ„ jest wzrost kosztów zatrudnienia, który jako czynnik wpÅ‚ywajÄ…cy negatywnie na prowadzenie dziaÅ‚alnoÅ›ci wskazaÅ‚o 64% firm w 2021 roku i aż 80% w 2022 roku. To poważny problem. NajwiÄ™kszy wzrost znaczenia na przestrzeni lat 2021 i 2022 możemy zauważyć jeÅ›li chodzi o wzrost ryzyka dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej, który wzrósÅ‚ o aż 26 pkt. Co ciekawe, mniejsze znaczenia dla funkcjonowania firm miaÅ‚a dostÄ™pność pracowników, co jest zwiÄ…zane ze zwiÄ™kszonÄ… podażą pracowników z Ukrainy oraz dostÄ™pność kredytów lub innych firm finansowania, co może wynikać z odÅ‚ożenia lub zaniechania inwestycji przez firmy w 2022 roku.Â
Niepewność dotycząca sytuacji gospodarczej jako największa przeszkoda w sprawnym funkcjonowaniu firm jest zdecydowanie uzasadniona. Przez cały 2022 rok firmom towarzyszyły obawy nie tylko o sytuację na polskich i światowych rynkach. W realiach ciągłych zmian przepisów podatkowych i innych dotyczących finansów firm trudno podejmuje się decyzje strategiczne i inwestycyjne. Stabilność ustawodawcza i uproszczenie przepisów zdecydowanie poprawiłyby stan polskiej gospodarki. Warto zauważyć, że w połowie 2022 roku przestały obowiązywać tarcze, obejmujące poszczególne branże. Przez ciągły brak stabilizacji gospodarczej firmy te nie były w stanie otrząsnąć się po okresie pandemii i gwałtownego wzrostu inflacji, w skutek czego po ustaniu sprzyjających przepisów związanych z tarczami, kondycja wielu spośród tych firm mogła ulec pogorszeniu.
Stabilizacji sytuacji gospodarczej nie sprzyja także toczÄ…ca siÄ™ wojna za wschodniÄ… granicÄ…. Już za kilka tygodni minie rok odkÄ…d na terenie Ukrainy doszÅ‚o do najazdu wojsk rosyjskich i do tej pory nie nastÄ…piÅ‚ żaden przeÅ‚om dajÄ…cy nadziejÄ™ na szybkie zakoÅ„czenie dziaÅ‚aÅ„ zbrojnych na tamtych terenach.Â
Kolejnym bardzo trudnym wyzwaniem dla polskich firm sÄ… rosnÄ…ce ceny energii. W samym Å›rodku tego problemu znajdujÄ… siÄ™ przedsiÄ™biorstwa energochÅ‚onne, zajmujÄ…ce siÄ™ produkcjÄ…. RosnÄ…ce koszty surowców i energii, a także niepewność co do ich dostÄ™pnoÅ›ci i cen skutecznie utrudniajÄ… funkcjonowanie firm.Â
2022 - pozostał niesmak
Polska gospodarka zdecydowanie zwolniÅ‚a, nie odstajÄ…c jednak od reszty Europy. Po spodziewanej odwilży, jakÄ… spodziewaliÅ›my siÄ™ zastać po problemach zwiÄ…zanych z pandemiÄ… nie ma ani Å›ladu. Za to trafiÅ‚o siÄ™ sporo kłód, jak rosnÄ…ca inflacja, wojna, wysokie ceny energii, rosnÄ…ce koszty pracy czy spadajÄ…cy popyt konsumencki.Â
Nic więc dziwnego, że dla większości firm miniony rok nie był udany. Według raportu Coface, liczba ogłoszonych bankructw i upadłości w zeszłym roku wzrosła aż o 30%[3], z czego najwięcej upadłości ogłosiły firmy usługowe. Największy wzrost nastąpił w 4. kwartale 2022, kiedy to dynamika wzrostu wyniosła niemal 200 proc.
Problemy dotykajÄ… już nie tylko mikro firmy i te z sektora MÅšP. WedÅ‚ug analiz prowadzonych przez Polski Instytut Ekonomiczny, niekorzystnÄ… sytuacjÄ™ gospodarczÄ… najsilniej odczuÅ‚y duże firmy, zatrudniajÄ…ce powyżej 250 osób. PIE wskazuje, że mocniej wpÅ‚ynęło na nie m.in. wzrost cen dóbr zaopatrzeniowo-inwestycyjnych oraz spadek popytu na produkty i usÅ‚ugi.Â
Na poprawę sytuacji w 2023 roku czeka wiele firm, szczególnie te, które już teraz maja problemy. Taka niepewność negatywnie wpływa na podejmowanie ryzyka, jednak wspiera podejmowanie działań ochronnych, zmierzających do zabezpieczenia biznesu przed negatywnymi skutkami zawirowań w gospodarczych.
[1] Miesięczny Indeks Koniunktury, Polski Instytut Ekonomiczny, 2021-2023
[2] “Tygodnik gospodarczy PIE”, Polski Instytut Ekonomiczny, 22 grudnia 2022
[3] “NiewypÅ‚acalnoÅ›ci firm w Polsce w 2022 roku”, raport Coface, styczeÅ„ 2023