W pierwszej po?owie tego roku banki udzieli?y mniej kredytów we wszystkich segmentach rynku. Spadki wynikaj? zarówno z mniejszego zainteresowania klientów, jak i zaostrzania polityki kredytowej sektora. Dalsze jej zaostrzanie w kolejnych kwarta?ach mo?e doprowadzi? do zjawiska tzw. credit crunchu, czyli nadmiernego ograniczenia dost?pno?ci kredytu w gospodarce, czego efektem mo?e by? m.in. spadek polskiego PKB. Z raportu NBP wynika wprawdzie, ?e banki w niewielkim stopniu b?d? ?agodzi? swoje podej?cie, ale Zwi?zek Banków Polskich podkre?la, ?e ze wzgl?du na wzrost ryzyka i du?e obci??enia sektora polityka musi pozosta? bardziej restrykcyjna ni? przed pandemi?.
– W ostatnich miesi?cach zaobserwowali?my ogromny spadek zainteresowania ofert? kredytow? banków. Wyst?pi? on w?a?ciwie we wszystkich grupach. Najwi?kszy obserwujemy w segmencie ma?ych i ?rednich przedsi?biorstw oraz rolników. Istotny spadek, ale nie tak dramatyczny, zaobserwowali?my te? w przypadku kredytów mieszkaniowych. Szacujemy, ?e na koniec tego roku poziom ilo?ciowy i warto?ciowy kredytów mieszkaniowych zmniejszy si? o ok. 8–10 pkt proc., czyli nie b?dzie tragedii, ale jednak wyra?ne zmniejszenie – mówi Biznes Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Zwi?zku Banków Polskich.
Spadek popytu na kredyty odzwierciedlaj? dane BIK za pierwsze pó?rocze tego roku. Banki i SKOK-i udzieli?y w nim mniej wszystkich rodzajów produktów kredytowych, zarówno w uj?ciu warto?ciowym, jak i ilo?ciowym. Liczba i warto?? przyznanych kredytów gotówkowych spad?y ?rednio o 1/3. W segmencie mikroprzedsi?biorców liczba zapyta? kredytowych z banków do BIK spad?a w pierwszym pó?roczu o 23 proc. W sumie w tym czasie banki udzieli?y im kredytów obrotowych na kwot? ni?sz? o 27,5 proc., a inwestycyjnych – o 42,6 proc. w porównaniu do tego samego okresu rok wcze?niej. Z kolei liczba klientów staraj?cych si? o kredyt mieszkaniowy tylko w lipcu spad?a o 6,4 proc. r/r, a wnioskowali oni o kredyty na kwot? ni?sz? o 3,5 proc. wzgl?dem tego samego miesi?ca zesz?ego roku. Co istotne, spadki maj? zarówno charakter poda?owy, jak i popytowy.
– Mamy z jednej strony ograniczenia po stronie samych klientów, czyli po stronie popytowej. Jest to tak?e zwi?zane z ofert? wsparcia, któr? w okresie pandemii rz?d skierowa? do przedsi?biorców. Ze zrozumia?ych wzgl?dów cz??? klientów zrezygnowa?a w tej fazie z typowego kredytu bankowego, poniewa? uzyska?a pomoc z tarczy finansowej PFR-u – wyja?nia prezes ZBP. – Z drugiej strony banki, ze wzgl?du na pandemi?, sytuacj? na rynku i poziom kredytów nieregularnie obs?ugiwanych, zaostrzy?y w ostatnich miesi?cach polityk? kredytow?.
Na znaczne zaostrzenie warunków udzielania kredytów we wszystkich segmentach rynku ju? w pierwszym kwartale br. wskazywa? NBP. W przypadku produktów dla przedsi?biorstw skala tego zaostrzenia by?a najwi?ksza od 2009 roku. Prezes ZBP podkre?la, ?e wynika to m.in. z wysokiego poziomu nieregularnie obs?ugiwanych kredytów i wzrostu ryzyka kredytowego.
– W strefie euro poziom kredytów nieregularnych mie?ci si? w przedziale ok. 2,5–3,5 pkt proc. W Polsce niestety ten poziom utrzymuje si? w przedziale 6,5–7 pkt proc., ale w przypadku kredytów dla przedsi?biorców i niektórych kredytów konsumpcyjnych przekroczy? ju? nawet 12 pkt proc. Banki nie mog? sobie pozwoli? na podwy?szenie poziomu kredytów nieregularnych. Ponadto polskie rozwi?zania podatkowe i ostro?no?ciowe s? bardzo restrykcyjne i dotkliwe. Ten zbieg czynników, czyli wysokie obci??enie, stosunkowo wysoki poziom kredytów nieregularnych, pandemia i k?opoty wielu przedsi?biorstw, powoduj?, ?e polityka banków musi by? o wiele ostro?niejsza, bardziej restrykcyjna – mówi Krzysztof Pietraszkiewicz.
Zarówno bank centralny, jak i ZBP wskazuj?, ?e zaostrzenie polityki kredytowej mo?e w kolejnych kwarta?ach doprowadzi? do zjawiska tzw. credit crunchu, czyli nadmiernego ograniczenia dost?pno?ci kredytu w gospodarce. To za? prze?o?y si? na spadek polskiego PKB.
– To zjawisko credit crunchu by?o widoczne zw?aszcza w latach 2008–2015, zarówno na rynku ameryka?skim, jak i europejskim. Taka sytuacja ma miejsce, kiedy banki, które odpowiadaj? przede wszystkim za bezpiecze?stwo depozytów, widz?c, ?e pewna pula kredytów si? zepsu?a i mo?e zagrozi? ich stabilno?ci, mocno ograniczaj? swoj? akcj? kredytow? – wyja?nia prezes ZBP. – W Stanach Zjednoczonych credit crunch by? bardzo g??boki i w?adze federalne musia?y podejmowa? dzia?ania zakrojone na wielk? skal?, ??cznie z pewnymi specyficznymi metodami finansowania przedsi?biorstw bezpo?rednio przez federaln? rezerw?. Z kolei w wielu krajach Europy Zachodniej w?adze zawiera?y z systemami bankowymi dodatkowe porozumienia, udziela?y dodatkowego finansowania lub gwarancji, ale by?o to po??czone z rekapitalizacj?, a w niektórych przypadkach nacjonalizacj? banków.
Polski sektor bankowy zetkn?? si? ze zjawiskiem credit crunchu w II po?owie 2008 roku. Jak wskazuje ZBP, kredytowanie gospodarstw domowych spad?o wówczas o 25 proc., a kredytowanie przedsi?biorstw o 33 proc, a efektem tej sytuacji by? spadek polskiego PKB o 1 pkt proc.
– W d?u?szym okresie w przypadku Polski to ograniczenie kredytowania by?o stosunkowo niewielkie, bo w latach 2008–2015 wzrost kredytowania wyniós? w sumie ponad 48 proc. i byli?my na drugim miejscu w ca?ej Unii Europejskiej. W wielu krajach kredytowanie spad?o w tym czasie o kilkana?cie do nawet kilkudziesi?ciu procent. Dlatego te? w Polsce PKB obni?y?o si? tylko o 1 pkt proc. rocznie, ale w innych krajach spadki by?y kilkuprocentowe. Credit crunch jest gro?ny, bo rzutuje na p?ynno?? firm i wspó?prac? mi?dzy przedsi?biorcami. Doprowadza do zaburze? w ró?nych segmentach gospodarki realnej. Dlatego trzeba robi? wszystko, aby zapobiec temu zjawisku – podkre?la Krzysztof Pietraszkiewicz.
W lipcowym raporcie Narodowy Bank Polski wskazuje, ?e w III kwartale banki zamierzaj? ju? stopniowo ?agodzi? polityk? kredytow? – zarówno dla firm, jak i klientów indywidualnych („Sytuacja na rynku kredytowym – wyniki ankiety III kw. 2020”). Spodziewany jest te? wzrost popytu na kredyty mieszkaniowe oraz kredyty krótkoterminowe dla firm. W przypadku konsumpcyjnych prognozy banków s? zró?nicowane.
