Zmiany w prawie restrukturyzacyjnym. Co mog? da? przedsi?biorcom?

Cho? w obecnej sytuacji gospodarczej unijne przepisy umo?liwiaj?ce efektywn? restrukturyzacj? mog?yby uratowa? wielu polskich przedsi?biorców, prace nad wdro?eniem krajowych regulacji jeszcze si? nie rozpocz??y. Polska do lipca 2022 roku wstrzyma?a wdro?enie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z 20 czerwca 2019 roku w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia d?ugów i zakazów prowadzenia dzia?alno?ci oraz w sprawie ?rodków zwi?kszaj?cych skuteczno?? post?powa? dotycz?cych restrukturyzacji, niewyp?acalno?ci i umorzenia d?ugów, a tak?e zmieniaj?cej dyrektyw? (UE) 2017/1132 (dalej: Dyrektywa). Co zak?ada Dyrektywa i czym jest restrukturyzacja zapobiegawcza?

Celem Dyrektywy jest usuni?cie przeszkód w korzystaniu przez przedsi?biorców z pa?stw cz?onkowskich Unii Europejskiej, a wi?c i z Polski, z podstawowych swobód, tj.: przedsi?biorczo?ci i przep?ywu kapita?u, które to przeszkody powstaj? z powodu ró?nic mi?dzy prawem krajowym a wspólnotowym w zakresie post?powa? w sprawach restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia d?ugów, niewyp?acalno?ci i zakazu prowadzenia dzia?alno?ci. Zadaniem Dyrektywy jest wi?c stworzenie gwarancji:

dla przedsi?biorców, zarówno rentownych, jak i znajduj?cych si? w trudnej sytuacji finansowej, aby mieli zapewniony dost?p do instytucji restrukturyzacji zapobiegawczej, która pozwala unikn?? niewyp?acalno?ci i daje mo?liwo?? kontynuowania dzia?alno?ci;
dla uczciwych niewyp?acalnych lub nadmiernie zad?u?onych przedsi?biorców, aby mogli korzysta? z ca?kowitego umorzenia d?ugów po up?ywie rozs?dnego terminu;
zapewniaj?cych popraw? skuteczno?ci post?powa? restrukturyzacyjnych, niewyp?acalno?ci i umorzenia d?ugów, w szczególno?ci z my?l? o skróceniu czasu trwania tych post?powa?.
Czym jest restrukturyzacja zapobiegawcza?

Zgodnie z definicj? zawart? w  Dyrektywy, instytucja restrukturyzacji to zbiór ?rodków zmierzaj?cych do restrukturyzacji przedsi?biorstwa obejmuj?cych: zmian? sk?adu, stanu lub struktury aktywów i pasywów d?u?nika lub jakiegokolwiek innego elementu jego struktury kapita?owej, na przyk?ad sprzeda? aktywów lub cz??ci przedsi?biorstwa, oraz – w przypadku gdy tak przewidziano w prawie krajowym – sprzeda? jako przedsi?biorstwa kontynuuj?cego dzia?alno??, a tak?e wszelkie niezb?dne zmiany operacyjne, lub po??czenie tych elementów. Polega ona np. na zamianie d?ugu na udzia?y w kapitale w?asnym spó?ki.

Restrukturyzacja z u?yciem ww. ?rodków powinna umo?liwia? znajduj?cym si? w trudnej sytuacji finansowej przedsi?biorcom kontynowanie ich dzia?alno?ci w pe?nym lub cho? cz??ciowym zakresie. Jej celem jest skuteczna poprawa kondycji przedsi?biorstwa ju? na wczesnym etapie pojawienia si? sytuacji kryzysowej i unikni?cie niewyp?acalno?ci firmy, ograniczaj?c do minimum ryzyko zamkni?cia rentownego podmiotu.

G?ówne cechy i zalety wczesnej restrukturyzacji

Restrukturyzacja zapobiegawcza ma przywróci? przedsi?biorstwo do dobrego stanu lub przynajmniej uratowa? te jego jednostki, które nadal s? ekonomicznie rentowne, ratowa? miejsca pracy, jak i fachow? wiedz? i umiej?tno?ci. Taki mechanizm ma zatem na celu równie? ochron? ca?ej gospodarki kraju. Wszystko to umo?liwi zwrot wierzycielom roszczonych przez nich wierzytelno?ci w znacznie wy?szej wysoko?ci, ni? by?oby to mo?liwe, gdyby przedsi?biorstwo d?u?nika zlikwidowano. Z drugiej strony, Dyrektywa unijna wskazuje, ?e firmy nierentowne, niemaj?ce szans na wyj?cie z kryzysu, trzeba likwidowa? jak najszybciej. Podejmowanie wobec takich przedsi?biorstw dzia?a? restrukturyzacyjnych mo?e bowiem tylko przyspieszy? proces generowanych strat i tym samym zwi?ksza? szkody wierzycieli, pracowników, innych zainteresowanych podmiotów i ca?ej gospodarki.

Jak deklaruje w swojej preambule unijna Dyrektywa unikanie niepotrzebnych kosztów ma odzwierciedla? wczesny charakter restrukturyzacji zapobiegawczej i zach?ca? d?u?ników do ubiegania si? o obj?cie ich tym post?powaniem ju? na pocz?tkowym etapie pojawienia si? trudno?ci finansowych. Dlatego te? powinni oni zasadniczo zachowywa? kontrol? nad swoim maj?tkiem i dzia?alno?ci? firmy. Nadzorca restrukturyzacyjny powinien by? wi?c powo?ywany tylko fakultatywnie. Jedynie w ?ci?le okre?lonych okoliczno?ciach jego powo?anie by?oby obligatoryjne.

Jednocze?nie Dyrektywa zak?ada, by d?ugi, które trudno rozdzieli? na prywatne i maj?ce ?ród?o w dzia?alno?ci gospodarczej by?y przedmiotem jednego post?powania upad?o?ciowego. Cz?sto bowiem jeden sk?adnik maj?tku wykorzystywany jest przez przedsi?biorc? zarówno do dzia?alno?ci zawodowej, jak i prywatnej. Przepisy krajowe nie powinny wi?c sta? na przeszkodzie obj?ciu prywatnych d?ugów przedsi?biorcy prowadzonym wobec niego post?powaniem upad?o?ciowym.

D???c natomiast do maksymalnego skrócenia post?powa? restrukturyzacyjnych zg?oszenie wierzytelno?ci, powiadamianie wierzycieli i wnoszenie skarg i odwo?a? powinno by? mo?liwe za po?rednictwem ?rodków komunikacji na odleg?o?? – drog? elektroniczn?.

Równie? prawo spó?ek nie powinno zagra?a? realizacji planu restrukturyzacji przedsi?biorstwa. Zatem w przepisach pa?stw cz?onkowskich UE powinny zosta? wprowadzone regulacje umo?liwiaj?ce odst?pienie od cz??ci wymogów dotycz?cych obowi?zków zwo?ywania walnego zgromadzenia i oferowania akcji akcjonariuszom z zachowaniem ich prawa pierwsze?stwa, je?li zabezpieczenie maj?tku spó?ki wymaga?oby podj?cia szybkich, natychmiastowych dzia?a?.

Na czym polega restrukturyzacja zapobiegawcza?

Narz?dzia restrukturyzacyjne powinny by? dost?pne zanim d?u?nik stanie si? niewyp?acalny, a wi?c zanim spe?ni przes?anki do obj?cia go post?powaniem upad?o?ciowym i zostanie pozbawiony zarz?du nad maj?tkiem. Plan restrukturyzacji powinien zawiera? ?rodki zapobie?enia niewyp?acalno?ci i zapewnia? rentowno?? firmy.

Dyrektywa proponuje, by pa?stwa cz?onkowskie mog?y ustanawia? tzw. testy rentowno?ci, warunkuj?ce dost?p przedsi?biorcy do zapobiegawczego post?powania restrukturyzacyjnego. Mia?by ono by? przeprowadzane bez uszczerbku dla maj?tku przedsi?biorstwa, a przybiera?oby form? np. tymczasowego wstrzymania wobec niego czynno?ci egzekucyjnych przez okres do 4 miesi?cy (z mo?liwo?ci? wyd?u?enia tego okresu w skomplikowanych przypadkach do 12 miesi?cy, a nawet i d?u?ej). A wi?c w okresie tym zad?u?one przedsi?biorstwo zyskiwa?oby ochron? przed wierzycielami. Poza tym, zad?u?ony przedsi?biorca móg?by sam, w ramach testu, udowodni? swoj? rentowno??. Kolejn? cech? proponowanej restrukturyzacji zapobiegawczej jest, by w okresie jej trwania, osoby odpowiedzialne (np. cz?onkowie zarz?du spó?ek) by?y zwolnione z obowi?zku zg?aszania wniosku o og?oszenie upad?o?ci.

Oprócz czasowego wstrzymywania czynno?ci egzekucyjnych przepisy prawa krajowego powinny zapewnia?, by kluczowi dostawcy d?u?nika nie mogli w zwi?zku z obj?ciem d?u?nika post?powaniem restrukturyzacyjnym powo?ywa? si? na tzw. klauzule ipso facto, czyli klauzule uprawniaj?ce do rozwi?zywania umowy na dostawy z uwagi na obaw? o niewyp?acalno?? kontrahenta, nawet gdy ten wywi?zuje si? jeszcze ze swoich zobowi?za?.

Mo?liwo?? pozyskania finansowania i dokonywania okre?lonych p?atno?ci

Finansowanie pozyskane przez d?u?nika dla realizacji planu restrukturyzacji, zarówno od istniej?cego, jak i od nowego wierzyciela, podlega?oby okre?lonej ochronie, tak by finansuj?cy nie ponosili ryzyka zwi?zanego z ewentualnym pó?niejszym og?oszeniem upad?o?ci d?u?nika, w tym odpowiedzialno?ci karnej i cywilnej. Ochronie podlega?yby te? okre?lone, niezb?dne dla funkcjonowania zad?u?onego przedsi?biorstwa transakcje, tj.: zap?ata honorariów zwi?zanych z doradztwem i negocjacjami dotycz?cymi przyj?cia lub zatwierdzenia planu restrukturyzacji, zap?ata wynagrodze? pracowników, pozosta?e p?atno?ci i wyp?aty dokonywane w ramach prowadzenia zwyk?ej dzia?alno?ci.

Drugie ?ycie

Ustawodawstwa poszczególnych pa?stw cz?onkowskich UE przewiduj? d?u?sze lub krótsze okresy orzekanych wobec przedsi?biorców zakazów prowadzenia dzia?alno?ci. Za?o?eniem proponowanych zmian w prawie restrukturyzacyjnym jest, by zad?u?eni lub niewyp?acalni przedsi?biorcy mieli szans? na szybszy powrót do prowadzenia dzia?alno?ci gospodarczej. S?u?y? temu mia?oby wprowadzenie terminów, po których up?ywie nast?powa?oby ca?kowite umorzenie d?ugów, jak i skrócenie okresów, na jaki zakazy s? wydawane. Wraz z umorzeniem d?ugów przestawa?yby obowi?zywa? wszelkie zakazy podejmowania lub kontynuowania dzia?alno?ci handlowej na?o?one z tytu?u niewyp?acalno?ci przedsi?biorcy.

Wczesne ostrzeganie o zagro?eniu

W ramach proponowanych zmian w prawie restrukturyzacyjnym Unia chce, aby w pa?stwach cz?onkowskich wprowadzono narz?dzia wczesnego ostrzegania w postaci mechanizmów alarmowych sygnalizuj?cych sytuacj?, gdy d?u?nik nie uregulowa? okre?lonych p?atno?ci, np. swoich zobowi?za? podatkowych lub sk?adek na ubezpieczenie spo?eczne.

Jakie korzy?ci dla firm mog?yby przynie?? unijne zmiany w prawie restrukturyzacyjnym?

Prócz uchronienia przedsi?biorstwa przed likwidacj?, a co za tym idzie, przed likwidacj? miejsc pracy i zwi?kszeniem strat po stronie wierzyciela nieb?d?cego w stanie odzyska? swoich ?rodków od nieistniej?cej ju? firmy, unifikacja prawa restrukturyzacyjnego i likwidacja istniej?cych pomi?dzy ustawodawstwami pa?stw cz?onkowskich UE ró?nic oraz wdro?enie rozwi?za? restrukturyzacji zapobiegawczej mo?e w przysz?o?ci skutkowa?:

• zapobie?eniem narastania kredytów i po?yczek, których sp?ata jest zagro?ona;
• zmniejszeniem skali problemu, jaki tworzy si? poprzez obowi?zuj?ce w niektórych pa?stwach d?ugie okresy zakazu prowadzenia dzia?alno?ci orzekane wobec przedsi?biorców, których firmy zlikwidowano, czy d?u?ników, którym umorzono d?ug – bo to tworzy przeszkody w podejmowaniu przez te podmioty dzia?alno?ci gospodarczej w ramach samozatrudnienia, jak i hamuje rozwój przedsi?biorczo?ci;
• popraw? sytuacji, gdy brak skutecznych, wczesnych dzia?a? restrukturyzacyjnych powoduje niskie stopy odzysku wierzytelno?ci, co zniech?ca inwestorów do prowadzenia dzia?alno?ci w krajach, w których post?powania tocz? si? przewlekle lub s? bardzo kosztowne;
• zmniejszeniem dodatkowych kosztów oceny ryzyka i transgranicznej egzekucji wierzytelno?ci ponoszonych przez wierzycieli nadmiernie zad?u?onych przedsi?biorców, którzy przenosz? si? do innego pa?stwa cz?onkowskiego UE;
• zmniejszeniem dodatkowych kosztów wynikaj?cych z potrzeby przeniesienia si? do innego pa?stwa cz?onkowskiego UE w celu skorzystania z umorzenia d?ugów;
• obni?eniem kosztów restrukturyzacji zarówno dla d?u?ników, jak i wierzycieli;
• u?atwieniem restrukturyzacji grup spó?ek niezale?nie od tego, gdzie na terytorium UE znajduj? si? siedziby podmiotów tworz?cych grup?;
• zwi?kszeniem przejrzysto?ci i przewidywalno?ci post?powa?;
• zmniejszeniem przewlek?o?ci post?powa? upad?o?ciowych.

Kto mo?e zg?osi? wniosek?

Plan restrukturyzacji mo?e przed?o?y? d?u?nik, ale prawo krajowe pa?stw cz?onkowskich powinno dopuszcza? mo?liwo?? z?o?enia takiego planu równie? przez wierzycieli i nadzorc? restrukturyzacyjnego. W roli zainteresowanych wierzycieli mog? wyst?pi? pracownicy restrukturyzowanego przedsi?biorstwa oraz jego udzia?owcy.

Je?li plan restrukturyzacji zosta?by zakwestionowany przez zainteresowanego uczestnika post?powania, wówczas decyzj? w sprawie wyceny zad?u?onego przedsi?biorstwa podejmowa?by organ s?dowy lub administracyjny.

Dyrektywa nie obejmuje d?u?ników b?d?cych:

• zak?adami ubezpiecze? i zak?adami reasekuracji;
• instytucjami kredytowymi;
• firmami inwestycyjnymi lub przedsi?biorstwami zbiorowego inwestowania;
• kontrahentami centralnymi;
• centralnymi depozytami papierów warto?ciowych;
• oraz innymi instytucjami i podmiotami finansowymi;
• a tak?e podmiotami publicznymi;
• i osobami fizycznymi nieb?d?cymi przedsi?biorcami.

Podsumowanie

Wdro?enie przepisów unijnej Dyrektywy do krajowego obrotu gospodarczo-prawnego umo?liwi?oby polskim przedsi?biorcom podejmowanie skutecznych dzia?a? naprawczych ju? na wczesnym etapie pojawiaj?cych si? problemów finansowych, jeszcze zanim firma straci zdolno?? do sp?aty po?yczek i kredytów.

Niestety, pomimo zobowi?zania pa?stw cz?onkowskich UE do wdro?enia przepisów Dyrektywy do 17 lipca 2021 roku, polskie w?adze wykorzysta?y mo?liwo?? przed?u?enia tego terminu o rok. A przecie? proponowane przez Uni? rozwi?zania to ko?o ratunkowe i ogromna szansa na przetrwanie i na rozpocz?cie dzia?alno?ci na nowo po okresie umorzenia d?ugów dla wielu przedsi?biorców. To równie? znacznie mniej kosztowne, a wi?c i bardziej dost?pne dla mniejszych przedsi?biorstw, uproszczone procedury post?powania o zatwierdzenie uk?adu, m.in. dzi?ki pe?nej elektronizacji post?powania restrukturyzacyjnego i upad?o?ciowego.

Autor: radca prawny Kamil Nagrabski, Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuj?ca si? w ochronie maj?tku, doradztwie strategicznym dla przedsi?biorców oraz zarz?dzaniu sytuacjami kryzysowymi.